ایرانیان نامدار: زنان و مردانی که ایران مدرن را ساختند

عادله حاجی میرزایی

Eminent Persians: The Men and Women Who Made Modern Iran, 1941-1979
Abbas Milani, Syracuse University Press -November 2008

ایرانیان نامدار: زنان و مردانی که ایران مدرن را ساختند، کتابی دوجلدی از عباس میلانی است که در 2008 انتشارات سیراکیوز در 1285 صفحه منتشرکرده است. این اثر زندگی و کار ایرانیانی را در بر دارد که در زمان حکومت محمد رضا پهلوی (1941-1979)، نقشی تأثیرگذار در توسعۀ مدرنیسم در ایران ایفا کردند.
این کتاب را شاید بتوان  مستندترین کتاب درباره شرح حال 150 شخصیت تاثیرگذار دوران  حکومت محمدرضا پهلوی دانست که در حوزه‌های مختلف مانند روزنامه‌نگاری، مذهب، هنر، ادبیات و سیاست فعالیت داشتند. 

عباس میلانی، مدیر برنامه مطالـعات ایران در دانشگاه استنفورد و یکی از سرپرستان پروژه دموکراسی ایران در مؤسسه هــوور؛ در مقدمه کتاب چنین آورده است: «بیشتر کتابهایی که در ایران درباره شخصیتهای ایرانی، به ویژه پس از جنگ جهانی دوم نگاشته شده‏اند، به شاه، خاندان سلطنتی و برخی چهره‌های مشهور سیاسی آن پرداخته اند.»  به عقیدۀ میلانی: «از میان کتابهای بسیاری که درباره حوادث انقلاب و تجزیه وتحلیل این رویداد از جنبه‌های مختلف نگاشته شده اند، کمتر کتابی به بررسی و معرفی ایرانیان موفقی  پرداخته است که پیروزی و شکست، آرزوها و امیدهای آنان درباره ایران، اساس ایجاد ایران نوین را پس از جنگ جهانی دوم فراهم ساخت. این خلل،  حافظه فرهنگی، گذشته و خاطرات ایرانیان معاصر را به مقوله‌ای دور از دست بدل می کند که دیگر قابل بازیابی نخواهد بود . کتاب ایرانیان نامدار را  می‌توان نخستین گام برای  پُر کردن این شکاف دانست »

جلد اول این کتاب به معرفی زندگی  به سیاستمداران و دولتمردان اختصاص دارد که بیشترین حجم کتاب را تشکیل می‌دهد و جلد دوم نیز به ایرانیان عرصه اقتصاد و فرهنگ ایران پرداخته است.
سه مقاله ابتدایی کتاب درباره سیاست، اقتصاد و فرهنگ  به علاقه‌مندان،  در درک بهتر دلایل وقوع انقلاب وچالش همیشگی ایران با مدرنیته و غرب کمک به سزایی می کنند.

- در جلد اول نام این افراد بر حسب فعالیت حرفه ای شان چنین آمده است:

سیاستمداران و دولتمردان :
حسین علا، اسدالله علم، علینقی عالیخانی، علی امینی، جمشید آموزگار، هوشنگ انصاری، حسن ارسنجانی، صفی اصفیا، حمید اشرف، شاپور بختیار، مظفر بقائی، مهرانگیز دولتشاهی، منوچهر اقبال، برادران انتظام، رضا فلاح، عزیز، خداداد، مریم، و ستاره فرمانفرمائیان، محمدعلی فروغی، احمد قوام، رضا قطبی، گلشائیان، حکیم الملک، علی اصغر حکمت، سردار فاخر حکمت، امیرعباس هویدا، فریدون مهدوی، عبدالمجید مجیدی، منیر وکیلی، خلیل ملکی، حانواده منصور، محمد مصدق، هوشنگ نهاوندی، پرویز نیکخواه، ناصر و خسرو قشقائی، شاپور و مهری راسخ، فواد روحانی، حسرو روزبه، پرویز ثابتی، غلامحسین صدیقی، فخرالدین شادمان، جعفر شریف امامی، سید ضیاالدین طباطبائی، سید حسن تقی زاده و اردشیر زاهدی.

مذهب: سید ابوالقاسم کاشانی ـ امام  خمینی ـ علی شریعتی ـ سید کاظم شریعتمداری .
   
روزنامه نگاری: علی اصغر امیرانی ـ داریوش همایون ـ عباس مسعودی ـ دکتر مصطفی مصباح زاده ـ برادران توفیق .
   
حقوق : شاهین آقایان ـ محمد باهری
ارتش:  ابوالفتح اردلان ـ تیمور بختیار ـ حسین فردوست ـ ولی الله قرانی ـ علی محمد خادمی ـ محمد خاتم ـ احمد مقربی ـ نعمت الله نصیری ـ حسن پاکروان ـ حسن توفانیان ـ فضل الله زاهدی .

- در جلد دوم به اقتصاد و فرهنگ و زیرمجموعه آنها یعنی صنعت و تجارت ، ساختمان سازی ، بانکداری و امور مالی ، معماری و مهندسی ، کشاورزی ، ادبیات ، پژوهش ، تاریخ ، آموزش و پرورش ، هنر، طب ، ورزش و امور خیریه می پردازد.

صنعت و تجارت : خانواده امین حضور ـ برادران ارجمند ـ مراد عاریه ـ برادران برخوردار ـ حاج حبیب القانیان ـ رحیم ایروانی ـ عبدالرحیم جعفری ـ برادران خیام ـ برادران خسروشاهی ـ خانواده لاجوردی ـ باقر مصطفی ـ عبدالحسین نیکپور ـ برادران رستگار ـ برادران رضایی ـ حبیب ثابت ـ خانواده سادات تهرانی ـ برادران سودآور.
   
ساختمان سازی :مجید اعلم ـ علی ابراهیمی ـ حمید قدیمی ـ اکبر لاری ـ امیرملک یزدی ـ فریدون ربیعی .
   
بانکداری و امور مالی : ابوالحسن ابتهاج ـ ابوالقاسم خردجو ـ محمد علی مفرح ـ برادران مقدم ـ مهدی سامی .
   
معماری و مهندسی : حسین امانت ـ محسن فروغی ـ محمدرضا مقتدر ـ هوشنگ سیحون .
   
کشاورزی : هاشم نراقی ـ هژبر یزدانی
   
ادبیات: مهدی اخوان ثالث ـ جلال آل احمد ـ صمد بهرنگی ـ فروغ فرخزاد ـ ابراهیم گلستان ـ هوشنگ گلشیری ـ صادق هدایت ـ ذبیح الله منصوری ـ غلامحسین ساعدی ـ سهراب سپهری ـ جعفر شهری ـ نیما یوشیج .
   
محققان: علامه دهخدا ـ بدیع الزمان فروزانفر ـ سلیمان حییم ـ محسن هشترودی ـ علامه محمد قزوینی .
   
تاریخ : ذبیح بهروز ـ عباس اقبال آشتیانی ـ احمد کسروی .
   
آموزش و پرورش: محمد بهمن بیگی ـ فرهنگ مهر ـ دکتر محمد علی مجتهدی ـ دکتر پرویز ناتل خانلری ـ دکتر فرخ رو پارسا ـ دکتر علی شیخ الاسلام .
   
هنر : گوگوش ـ مارکوس گریگوریان ـ ساموئل خاچیکیان ـ لورتا و نوشین ـ آربی آوانسیان ـ ابوالحسن صبا ـ پرویز صیاد ـ علینقی وزیری ـ قمرالملوک وزیری ـ حسین زنده رودی .
   
پزشکی: یحیی عدل ـ دکتر فریدون علا ـ دکتر عبدالکریم ایادی ـ دکتر ابراهیم چهرازی .
   
ورزش: غلامرضا تختی .
   
امور خیریه: حاج حسین ملک ـ حاج محمد نمازی ـ ارباب رستم گیو.

در این فهرست نام برخی افراد بسیار خالی است؛ ازجمله نصرت الله معینیان، عبدالحسین هژیر در سیاست؛ مجتبی مینوی در میان محققان و فریدون آدمیت در تاریخ.

عباس میلانی برای تهیه این کتاب چهارسال متوالی برای مصاحبه با این افراد و خانواده‌هایشان به تمام نقاط جهان سفر کرده است که حاصل آن 500 مصاحبه است که بیش نیمی از آن ها در نوار کاست ضبط شده اند. علاوه برانجام این مصاحبه‌ها، میلانی از اسناد محرمانه امریکا و انگلیس نیز استفاده کرده است و  این اثر را می‌توان گنجینه‌ای از مطالبی دانست که برای اولین بار منتشر شده‌اند.