جایگاه جهانی تاریخ شفاهی

دکتر میرهادی حسینی
عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی

مقدمه
تاریخ شفاهی، هنوز نتوانسته است به جایگاه اصلی خود در پژوهش‌های تاریخی دست یابد. به نظر محققین، تعداد کم مراکز تاریخ شفاهی، عدم توجه دانشگاه‌ها، ناشناخته ماندن اهمیت این روش در جمع‌آوری و سازماندهی منابع اطلاعاتی، از موانعی است که سد راه گسترش آن است.
بر همین اساس،‌شناخت محققان ایرانی از وضعیت تاریخ شفاهی در میان تاریخ‌نگاران و مورخان جهان بسیار اندک است. در این نوشتار برآنیم که نیم‌نگاهی هم به خارج از ایران و جایگاه تاریخ شفاهی در دیگر کشورها داشته باشیم.
سابقه تاریخ شفاهی به شکل امروزی آن، به سال 1948 میلادی بازمی‌گردد. در این سال آلن نونیز (Alan Neynisi) در جریان مطالعه پاره‌ای اسناد تاریخی در دانشگاه کلمبیای امریکا، به فکر استفاده از ضبط صوت برای ضبط و گردآوری خاطرات افتاد و به این ترتیب، تاریخ شفاهی رایج شد. مسلماً، از مدت‌ها پیش تاریخ شفاهی مدنظر مورخین بوده است، اما استفاده از وسایل ضبط صدا، در پیدایش شکل امروزی آن نقش انکارناپذیری دارد.
به نظر جودیت مایر (Judith Moyer)، تاریخ شفاهی، مجموعه‌ای سازمان‌یافته از شهادت افراد در خصوص وقایع و تجربیات زندگی خودشان است. از نظر این محقق تاریخ شفاهی، فولکلور، شایعه، یاوه‌گویی یا سخنان عجیب و قریب نیست. براین اساس، یک مورخ شفاهی تلاش می‌کند یافته‌هایش را مورد بازبینی و تجزیه و تحلیل قرار دهد و آنها را در یک قالب و زمینه تاریخی بریزد. دیدگاه کامل دکتر مایر را می‌توان در وب‌سایت زیر مطالعه کرد:
http://dohistory.org/on_own/toolkit/oralHistory.html

تاریخ شفاهی در ایران
توجه به تاریخ شفاهی در دانشگاه‌های ایران، برای نخستین‌بار از دانشگاه اصفهان آغاز شد. اما امروزه مراکز متعددی به تحقیق در این زمینه مشغول هستند.
در اردیبهشت سال 1383، دانشگاه اصفهان، نشستی در این خصوص برگزار کرد. این جلسات زمینه تشکیل انجمن علمی تاریخ شفاهی ایران را، که در نوع خود قابل تقدیر بود، موجب گردید.
در روزهای 20 و 21 آذر ماه 1384 نیز سمینار «بررسی جایگاه تاریخ شفاهی و اسناد در مطالعه تاریخی» در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی و مرکز اسناد آستان قدس برگزار شد.
نخستین کارگاه آموزشی تاریخ شفاهی مدیریت اسناد و مطبوعات سازمان در محل اتاق آموزش کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی و در روزهای 17 و 18 دی ماه 1384 برگزار شد. در این کارگاه، در خصوص تاریخ شفاهی و کارکردهای آن، آشنایی با مراکز تاریخ شفاهی، مراحل مختلف کار تاریخ شفاهی و اصول و روش‌های مصاحبه، مطالبی عنوان شد.
در اسفند سال 1385، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران همایشی برگزار کرد. هدف اصلی این همایش، توسعه و تعمیم روش‌های نوین جمع‌اوری، حفظ و اطلاع‌رسانی منابع تاریخ معاصر ایران و توجه به نقش سازنده تاریخ شفاهی در تاریخ‌نگاری مستند بود.
در میان محققان ایرانی، توجه به تاریخ شفاهی هنوز سازماندهی نشده است. به همین دلیل، کارهای از این دست، پراکنده و ناشناس باقی می‌ماند.

یکی از محققینی که موضوع تاریخ شفاهی را در آثار خود وارد کرده، دکتر عبدالرضا هوشنگ مهدوی، ‌استاد دانشگاه امام صادق (ع) است. وی درباره اهمیت و جایگاه تاریخ شفاهی می‌نویسد: «تاریخ شفاهی اتفاقاً روش جالب و منطقی و درستی است. این روش که چند دهه‌ای است، پس از اختراع دستگاه‌های ضبط صوت سیمی و سپس ریلی و تکمیل و تکامل ‌آن دستگاه‌ها، در جهان متداول شده؛ از این قرار است که محقق برای پژوهش پیرامون یک رویداد تاریخی یا حوادث یک دوران، به کتاب‌ها و روزنامه‌ها و اسناد و مدارک رسمی و غیررسمی آشکار و پنهان اکتفا نمی‌کند، علاوه بر همه آن مستندات مفید، به افراد و قهرمانان دست اول و دوم و سوم و چندم آن حادثه و همه کسانی که از دور و نزدیک دستی در آن رویداد داشته‌اند یا شاهد واقعه بوده‌اند، مراجعه و مشاهدات و اطلاعات آنها را ضبط می‌کند. این انبوه مشاهدات و شهادت‌ها و اعترافات، که ابتدا از هم‌گسسته و در موارد زیادی ضد و نقیض به نظر می‌رسد، در دست گردآورنده خبری طبقه‌بندی، زمان‌بندی، ارزیابی و بالاخره تفکیک می‌شود و آنگاه به دست محقق سپرده می‌شود.»
محقق کارآزموده این انبوه اطلاعات تفکیک شده خام را می‌شنود و با متن پیاده شده آن مطالعه و تجزیه و تحلیل می‌کند و مانند قطعه های موزائیک آن را در جاهای لازم قرار می‌دهد. با افزوده شدن این قطعات موزائیک، واقعه به طور کامل و اقناع‌کننده ترسیم می‌گردد و جای ابهامی نمی‌ماند.
تاریخ شفاهی در مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. این مهم را می‌توان از طریق ورود به آدرس زیر و اتصال به پیوند «تاریخ شفاهی» مشاهده کرد:
http://iichs.org

در این سایت ده‌ها عنوان مصاحبه و یا نقل خاطرات از تاریخ معاصر ایران گنجانده شده است.
جدا از پایگاه مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، سایت اینترنتی مجله فرهنگی ـ هنری بخارا، با انگیزه گسترش تاریخ شفاهی، گفتگویی را با دکتر ابوالقاسم خدابنده (مدیر مجله هنر و مردم) در خصوص خاطرات مطبوعاتی وی منتشر کرده که می‌توان از طریق آدرس زیر به آن دسترسی پیدا کرد:
www.bukharamagazine.com/39/articles/m11.html

تاریخ شفاهی در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی نیز مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. حوادث انقلاب و پس از آن، به ویژه جنگ تحمیلی، بسترهای مناسبی را پیش‌روی ما قرار می‌دهد.
واحد تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی یکی از واحدهای تابعه دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری است. این مرکز از دو دفتر تشکیل می‌شود: یکی دفتر ادبیات و هنر مقاومت و دوم دفتر ادبیات انقلاب اسلامی. به تدریج، دفتر ادبیات انقلاب سه بخش دیگر را در درون خو دبه وجود آورد: واحد فرهنگ ناموران معاصر ایران، واحد تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، واحد تدوین انقلاب اسلامی.
در واحد تاریخ شفاهی انقلاب، تاکنون با بیش از 600 نفر مصاحبه شده است. حاصل این مصاحبه‌ها، انتشار خاطرات جلال‌الدین فارسی، هادی غفاری، آیت‌الله پسندیده، مرتضی الویری، رجب‌علی ظاهری، جواد منصوری، جهانگیر تفضلی، عزت شاهی و... است.
سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی هم، در سال 1376، آرشیوی برای جمع‌آوری، نگه‌داری و طبقه‌بندی خاطرات شفاهی مربوط به آستان قدس تأسیس کرد که در نوع خود در ایران بی‌نظیر است. این سازمان از طریق وب‌سایت زیر انبوهی از اطلاعات ارزشمند خود را در اختیار کاربران قرار می‌دهد:
http://aqlibrary.ir/documents/oralhistory.aspx

در بخش «آیین‌نامه آرشیو تاریخ شفاهی اداره اسناد» درخصوص رسالت، اهداف،‌ وظایف، اولویت‌های مصاحبه، شرایط کلی مصاحبه و شرایط فنی کار،‌ توضیحاتی ارائه شده است.
از دیگر بخش‌های این سازمان، بخش «آموزش» است که به معرفی استانداردهای جهانی تاریخ شفاهی می‌پردازد. این قسمت حاوی ارزشمندترین نکات در زمینه تاریخچه و مبانی نظری تاریخ شفاهی است که از پایگاه انجمن جهانی تاریخ شفاهی اخذ شده است.
از دیگر بخش‌های این سازمان، بخش «پروژه‌های در دست اجرا»ست. سه پروژه «تاریخ شفاهی شهریور 1320»، «تاریخ شفاهی پزشکی آستان قدس رضوی» و «تاریخ شفاهی آموزش و پرورش» در این قسمت مورد توجه قرار گرفته است.
بخش دیگری از پایگاه مرکز اسناد آستان قدس، به «گاهنامه‌ها» اختصاص دارد. این قسمت همچون یک کارگاه آموزشی برای مراجعه‌کنندگان به این سایت است. در این قسمت می‌توان با گاهنامه آرشیو تاریخ شفاهی ‌آشنا شد.
در این پایگاه، گزارش‌های عملکرد تاریخ شفاهی نیز ارائه می‌شود. این بخش شامل: «گزارشی از نخستین کارگاه آموزشی تاریخ شفاهی»، «گزارش و عملکرد آرشیو تاریخ شفاهی» و «سمینار بررسی جایگاه تاریخ شفاهی و اسناد در مطالعات تاریخی» است.
از دیگر قسمت‌های جالب مرکز اسناد آستان قدس، «مجموعه‌ها»ست. در این قسمت فهرست مصاحبه‌های انجام شده، مستندسازی محلات قدیمی شهر مشهد و تاریخ شفاهی شهرهای بیرجند، گناباد و خواف، گنجانده شده است.

یکی دیگر از بسترهای تحقیق در حوزه تاریخ شفاهی، «تاریخ شفاهی ادبیات معاصر» است. اخیراً در این حوزه آثاری منتشر شده است، که می‌توان به کتاب‌های «صادق هدایت» و «صمد بهرنگی»، «م. آزاد»، «علی باباچاهی» و «هوشنگ گلشیری» زیر نظر محمدهاشم اکبریانی اشاره کرد. در این کتاب‌ها، زندگی نویسندگان و شاعران تأثیرگذار از دوران کودکی، نوجوانی،‌ ادبی و خلق آثار ادبی، در گفت‌وگو با نزدیکان، دوستان و خود نویسندگان و شاعران به خواننده منتقل شده است.
مرکز تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز تلاش کرده است بخشی از رسالت ثبت آثار حوادث پس از انقلاب را در طی مصاحبه‌ با ده‌ها هزار نفر انجام دهد.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی،‌ نهاد دیگری است که در زمینه تاریخ شفاهی گام‌های مؤثری برداشته است. این مرکز، در سال 1360 فعالیت خود را آغاز کرد. در سال 1367 حضرت امام خمینی (ره) در نامه‌ای به حجت الاسلام والمسلمین سیدحمید روحانیع رئیس وقت مرکز، ضمن قدردانی از تلاش‌های ایشان و مجموعه همکاران وی، با ابراز عدم رضایت از انتشار تاریخ‌های غیرواقعی از طرف وابستگان به شرق و غرب، ضمن تشویق به نگارش تاریخی واقعی و مستند، پی‌گیری جدی‌تر درخصوص جمع‌آوری همه اسناد اعم از نوشته، صدا و تصویر را مورد تأکید قرار دادند. بر این اساس و از آن تاریخ، عملاً مرکز اسناد انقلاب اسلامی به محلی برای جمع‌آوری و نگهداری کلیه اسناد انقلاب اسلامی ایران تبدیل شد. از طریق وب‌سایت زیر می‌توان با این مرکز آشنا شد:
http://www.irdc.ir

اداره تاریخ شفاهی وابسته به سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز، در همین راستا تلاش‌های ارزشمندی انجام داده است. اداره آرشیو شفاهی (در حال حاضر گروه اطلاع‌رسانی منابع دیداری ـ شنیداری) سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در سال 1371، در مدیریت خدمات آرشیوی تأسیس شد. مهم‌ترین فعالیت‌های این اداره عبارتند از:

ـ شناسایی شخصیت‌های مهم علمی، فرهنگی، سیاسی، هنری و ایجاد ارتباط با آنها
ـ مطالعه و تحقیق پیرامون موضوع مصاحبه و تهیه طرح مصاحبه با شخصیت‌های مذکور
ـ انجام مصاحبه با شخصیت‌های منتخب در زمینه‌های موردنظر
ـ حفظ، نگهداری و آماده‌سازی مصاحبه از طریق پیاده‌سازی متن و تهیه نسخ جانبی و انجام مراحل مقابله، تصحیح، ویرایش و...
ـ ارائه خدمات به پژوهشگران با رعایت شرایط تعیین شده از سوی مصاحبه‌شونده و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
ـ جذب اسناد  ومدارک شخصی مصاحبه‌شوندگان که در صورت تمایل آن‌ها، به عنوان ضمیمه مصاحبه در آرشیو نگهداری می‌شود.
آدرس این مرکز چنین است:
http://www.nlai.ir

مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، نیز با ثبت خاطرات و مصاحبه با شخصیت‌های سیاسی،‌ نقش مهمی در ارتقاء تاریخ شفاهی معاصر ایران دارد. برای آشنایی با این مرکز به سایت زیر وارد شوید:
http://www.imam-khomeini-isf.com

تاریخ شفاهی در خارج از ایران
پروژه دانشگاه هاروارد
در میان پروژه‌های الکترونیکی تاریخ شفاهی ایران، «طرح تاریخ شفاهی ایران» (IOHP=Iranian Oral History Project) وابسته به مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد (Centre for Middle Eastem Studies) قابل تأمل است. اگرچه این طرح در نوع خود از منظر کمیت و دانشگاهی، کم‌نظیر است، در عین حال لازم است انگیزه‌های سیاسی بنیانگذاران این طرح را هم (که در تقابل با اهداف انقلاب اسلامی است)، در نظر داشته باشیم.
این پروژه از طریق آدرس اینترنتی زیر در اختیار محققین قرار گرفته است:
http://www.fas.harvard.edu/~iohp/

فایل‌های صوتی، اسناد، متون و نسخه‌های خطی ارائه شده در این طرح، در کتابخانه دانشگاه هاروارد نگه‌داری می‌شود و برخی از آن‌ها به صورت On Line در اختیار محققین است. این پروژه کار خود را از سال 1981 میلادی، و با مصاحبه با برخی از شخصیت‌های سیاسی بانفوذ که در جریان حوادث سیاسی و اجتماعی تاریخ معاصر ایران نقش داشته‌اند، آغاز کرد.
در این طرح می‌توان به خاطرات 134 شخصیت سیاسی به همراه نهصد ساعت فایل صوتی، و حدود 18 هزار صفحه نسخه چاپی دسترسی پیدا کرد. بخشی از اطلاعات این پروژه را می‌توان به طور رایگان از وب‌سایت مزبور دریافت کرد؛ اما بسیاری از اسناد فوق با پرداخت هزینه قابل دسترسی است.
فایل‌های صوتی (مصاحبه ضبط شده) و متنی (متن پیاده شده مصاحبه) قابل دسترس در این وب‌سایت عبارتند از:

امیرخسرو افشار قاسملو (وزیر امور خارجه)؛ موسی الموسوی اصفهانی (نوه آیت‌اله ابوالحسن اصفهانی، از مراجع)؛ علی امینی (نخست‌وزیر)؛ صادق امیر عزیزی (وزیر داخله)؛ محمدرضا آشتیانی (نماینده مجلس)؛ مهدی آذر (وزیر علوم)؛ مظفر بقایی کرمانی (نماینده مجلس)؛ شاپور بختیار (نخست‌وزیر)؛ عبدالرحمان برومند (تاجر و فعال سیاسی)؛ ابوالحسن ابتهاج (رئیس سازمان نقشه‌برداری)؛ خداداد فرمانفرمائیان (رئیس سازمان نقشه‌برداری)؛ مظفر فیروز (وزیر کار)؛ ریچارد. ن. فرای (استاد دانشگاه هاروارد)؛ محمدناصر قشقایی (رهبر قبیله و سناتور)؛ مهدی حائری یزدی (فرزند آیت‌الله عبدالکریم حائری، از رهبران شیعه)؛ فضل‌الله همایونی (فرمانده ارتش در کردستان)؛ علی ایزدی (رئیس کارکنان دفتری اشرف)؛ شمس‌الدین جزایری (وزیر علوم)؛ حمید قجر (فرزند آخرین شاه قاجار)؛ ابوالقاسم خراجو (مدیر بانک توسعه و معدن ایران)؛ حاج علی کیا (رئیس جاسوسان نظامی)؛ محمود (حاج سید) لاجوردی (بنیانگذار گروه صنعتی بهشهر)؛ ابوالقاسم لباس‌چی (نماینده بازار)؛ ابراهیم مهدوی (وزیر کشاورزی)؛ جورج میدلتون (George Middleton)؛ اسدالله مبشری (وزیر دادگستری)؛ محسن مبصر (رئیس پلیس)؛ محمدعلی مجتهدی (مدیر دبیرستان البرز)؛ غلامحسین مصدق (فیزیکدان و دستیار پدر)؛ حبیب نفیسی (معاون وزیر کار)؛ فاطمه پاکروان (همسر حسن پاکروان، وزیر کابینه)؛ پیتر رامسبوتام (سفیر بریتانیا)؛ استوارت راکول (Stuart Rockwell)؛ کریم سنجابی (رهبر جبهه ملی)؛ محمد شانه‌چی؛ حسن طوفانیان (از فرماندهان نظامی)؛ محمد یگانه (وزیر امور اقتصاد و دارایی)؛ احمد زیرک‌زاده (از رهبران جبهه ملی)

در سال 1995 میلادی، یک کمیته مطالعاتی در مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد، تعدادی از خاطرات جمع‌آوری شده را منتشر ساخت. فهرست این خاطرات عبارتند از:
خاطرات علی امینی، 1995 و 1997 میلادی؛ خاطرات شاپور بختیار،‌ 1996 م؛ خاطرات شاهزاده حمید قجر، 1996 م؛ خاطرات امیرتیمور کلالی، 1997 م؛ خاطرات عبدالمجید مجیدی، 1998 م؛ خاطرات فاطمه پاکروان، 1998 م؛ خاطرات جعفر شریف امامی، 1999 م؛ خاطرات محمدعلی مجتهدی، 2000 م؛ خاطرات مهدی حائری یزدی، 2001 م و خاطرات محمود فروغی 2003 م.
یکی از بخش‌های مهم پروژه تاریخ شفاهی ایران، دسترسی به فهرست عمومی لغات در این مجموعه است. همچنین فهرست اسامی راویان و اشخاص را نیز می‌توان در این پایگاه مشاهده کرد.

انجمن تاریخ شفاهی استرالیا
انجمن تاریخ شفاهی استرالیا (Oral History Association of Australia=OHAA) در سال 1978 میلادی با اهداف زیر راه‌اندازی شد:
ـ ترویج و اشاعه روش‌های پژوهش در تاریخ شفاهی
ـ آموزش کاربرد روش‌های تاریخ شفاهی
ـ تشویق و هدایت در تمام جنبه‌های تاریخ شفاهی
ـ پرورش چگونگی حفظ اسناد مربوط به تاریخ شفاهی
این انجمن مجله‌ای برای علاقه‌مندان به تاریخ شفاهی منتشر می‌کند. برای آشنایی با این انجمن به سایت زیر متصل شوید:
http://www.ohaa.net.au

کتابخانه بریتیش
آرشیو صوتی این کتابخانه انگلستان، به آدرس زیر در اختیار کاربران قرار دارد:
http://www.bl.uk/collections/sound-archive/history.html

به نخستین انسان
سایت «به نخستین انسان»، حاوی فهرست بیش از چهار هزار روایت تاریخی از سراسر جهان است. در این مجموعه، هزاران سند صوتی، ویدئویی و اسناد مکتوب به زبان انگلیسی گنجانده شده است.
این مجموعه تاریخ شفاهی از طریق آدرس زیر در دسترس کاربران قرار دارد:
http://www.inthefirstperson.com/firp/index.shtml
اطلاعات ارائه شده در این مجموعه براساس موضوع، راوی و سال، در اختیار کاربران قرار می‌گیرد.

انجمن بین‌المللی تاریخ شفاهی
این انجمن در سال 1996 میلادی، در سوئد تشکیل شد و امروزه از طریق آدرس اینترنتی زیر در اختیار محققین تاریخ قرار گرفته است:
http://www.ioha.fgv.br/ioha/english/index.html
خبرنامه این انجمن نیز از طریق همین وب‌سایت، مقالاتی را در زمینه تاریخ شفاهی ارائه می‌دهد. این انجمن از سال 1996 تاکنون،‌ کنفرانس‌هایی در کشورهای سوئد، برزیل، ترکیه، افریقای جنوبی، ایتالیا و بالاخره در سال 2006 در استرالیا برگزار کرده است و نشست‌های سالیانه آن همچنان ادامه دارد. قرار است پانزدهمین کنفرانس انجمن بین‌المللی تاریخ شفاهی، از 23 تا 28 سپتامبر سال 2008، در مکزیکو برگزار شود.

انجمن ملی تاریخ شفاهی نیوزلند
انجمن ملی تاریخ شفاهی نیوزلند (National Oral History Associational of New Zeland=NOHANZ) ، در شهر ولینگتن، با هدف آشنایی مورخان با تاریخ شفاهی، راه‌اندازی شده و آدرس اینترنتی آن چنین است:
http://www.oralhistory.org.nz/index.html

انجمن تاریخ شفاهی کانادا
انجمن تاریخ شفاهی کانادا (Canadian Oral History Association=COHA)، مجموعه‌ای از خاطرات ثبت شده از تاریخ معاصر جهان را طی بیست سال گذشته نگه‌داری می‌کند.
از طریق سایت زیر می‌توان با این انجمن آشنا شد:
http://www.canoha.co

انجمن تاریخ شفاهی افریقای جنوبی
این انجمن با هدف ثبت خاطرات راویان از حوادث معاصر افریقا، راه‌اندازی شده است و از طریق وب‌سایت زیر در دسترس همگان قرار دارد:
http://www.ohasa.org.za

فولکلور و تاریخ شفاهی
کتابخانه ملی استرالیا، در وب‌سایت خود، مجموعه‌ای را با عنوان «فولکلور و تاریخ شفاهی» نگه‌داری می‌کند. این بخش از طریق آدرس اینترنتی زیر در اختیار همگان قرار دارد:
http://www.nla.gov.au/oh/
در این مجموعه بیش از 30 هزار ساعت از خاطرات تاریخی افراد نگه‌داری می‌شود.

تاریخ شفاهی در دانشگاه کلمبیا
اداره پژوهش تاریخ شفاهی (Oral History Research Office) وابسته به کتابخانه دانشگاه کلمبیا در امریکا، از طریق آدرس زیر، در اختیار محققان قرار دارد:
http://www.columbia.edu/cu/lweb/indiv/oral/
با توجه به زمان تأسیس این اداره، یعنی سال 1948 میلادی، شاید یکی از قدیمی‌ترین مراکز تاریخ شفاهی به سبک امروزی در جهان باشد. در این اداره حدود 8 هزار مجموعه صوتی و بیش از یک میلیون نسخه خطی از خاطرات تاریخی افراد در زمینه تاریخ معاصر جهان نگه‌داری می‌شود.

راهنمای ثبت تاریخ شفاهی
راهنمای ثبت تاریخ شفاهی، وابسته به پایگاه اینترنتی «تاریخ نیوزلند» و از طریق آدرس زیر، مجموعه‌ای از خاطرات شخصیت‌های سیاسی را در خلال تاریخ معاصر اروپا نگه‌داری می‌کند:
http://www.nzhistory.net.nz/handsonhistory/oralhistory
این خاطرات بیشتر به جنبش‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی اروپا و دو جنگ جهانی مربوط می‌شود.

پایگاه H-Oralhist
پایگاه H-Oralhist، به عنوان بخشی از سایت شبکه علوم انسانی و اجتماعی، فعالیت‌هایی را در خصوص تاریخ شفاهی انجام داده است. برای آشنایی با این پایگاه به آدرس زیر وارد شوید:
http://www.h-net.org/~oralhist/
این سایت وابسته به انجمن تاریخ شفاهی در کالج دانشگاهی Dickinson در امریکاست که در ادامه همین مطلب به آن اشاره می‌کنیم.

انجمن تاریخ شفاهی Dickinson
انجمن تاریخ شفاهی، وابسته به کالج دانشگاهی Dickinson در امریکا، از طریق آدرس زیر در دسترس است:
/http://alpha.dickinson.edu/oha
این انجمن در سال 1966 م، با جمع‌آوری خاطرات شخصیت‌های بزرگ راه‌اندازی شد. یکی از اهداف مهم این انجمن برگزاری نشست‌های سالیانه و ارائه مقالاتی در خصوص پژوهش در تاریخ شفاهی است. این نشست‌های سالیانه از سال 1997 تاکنون، به طور مرتب در نیواورلئان، بوفالو، دورهام، سان‌دیاگو، واشنگتن، پورتلند، آرکانزاس، و امسال هم در اوکلند برگزار شده است. قرار است سال آینده این نشست در 15 اکتبر در پیترزبورگ برگزار شود.
یکی از مهم‌ترین آثار منتشر شده توسط این انجمن، مجله «بررسی تاریخ شفاهی» است که به مدیریت دکتر کیمبرلی پورتر (Kimberly Porter) منتشر می‌شود. از دیگر کارهای این انجمن، انتشار یک خبرنامه علمی است.

صداهای تاریخی
سایت «صدای تاریخی» حاوی مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها و اسناد سیاستمداران و شخصیت‌های سیاسی معروف در امریکاست. برای آشنایی با این سایت به آدرس زیر وارد شوید:
http://www.historyicalvoices.org

گام به گام با تاریخ شفاهی
راهنمای گام به گام تاریخ شفاهی، توسط جودیت مایر (Judith Moyer) در وب‌سایت زیر، و با هدف آشنا ساختن محققان رشته تاریخ ارائه شده است:
http://dohistory.org/on_your_own/toolkit/oralHistory.html
در این راهنمای آموزشی در خصوص مواردی مانند تعریف تاریخ شفاهی و منابع مطالعاتی تاریخ شفاهی، مطالبی بیان شده است.

انجمن تاریخ شفاهی
انجمن تاریخ شفاهی (OHS)، وابسته به گروه تاریخ دانشگاه Essex در انگلیس، از طریق آدرس اینترنتی زیر فعالیت‌های علمی خود را معرفی می‌کند:
http://www.ohs.org.uk
این انجمن مجله سالیانه‌ای هم حاوی مقالات محققان رشته تاریخ منتشر می‌کند. اولین شماره این مجله از سال 1971 میلادی شروع شده، و اینک شماره 35 آن در سال 2007 در دسترس همگان قرار دارد. با ورود به وب‌سایت این انجمن می‌توان به فهرست و خلاصه این مقالات دسترسی پیدا کرد.

نقش تاریخ شفاهی در یادگیری تاریخ
کارل سیلر (.Siler.Carl R) در مقاله‌ای با عنوان «نقش تاریخ شفاهی در آموزش تاریخ امریکا» به مبانی نظری و ارزش علمی تاریخ شفاهی اشاره کرده است. این مطلب را می‌توانید در بخشی از سایت Eric Digest ملاحظه کنید:
http://www.ericdigests.org/1996-4/oral.htm

تاریخ شفاهی کیپ‌تاون
پروژه تاریخ شفاهی کیپ غربی (Western Cape oralhistory project=WCOHP)، حاوی اطلاعاتی در خصوص تاریخ شفاهی و سیاسی کیپ غربی (کیپ‌تاون، آفریقای جنوبی) است. برای آشنایی با این طرح به سایت زیر وارد شوید:
http://web.uct.ac.za/depts/history/ohp1.htm
در این پروژه می‌توان‌ آرشیو صوتی 400 مصاحبه درخصوص ساکنان اولیه منطقه کیپ‌تاون را به دست آورد. این پایگاه وابسته به گروه مطالعات تاریخی دانشگاه کیپ‌تاون در آفریقای جنوبی است.

تاریخ شفاهی به عنوان مواد تاریخی
دانشگاه جرج ماسون در امریکا،‌ تاریخ شفاهی را به عنوان یکی از مواد تاریخی، مورد توجه قرار داده و در وب‌سایت زیر به آن پرداخته است:
http://historymatters.gmu.edu/mse/oral
در این پایگاه به سؤالات اساسی درخصوص تاریخ شفاهی مانند: تاریخ شفاهی چیست؟ چگونه می‌توان از تاریخ شفاهی استفاده کرد؟ تفسیر تاریخ شفاهی؛ کتاب‌شناسی تاریخ شفاهی و... پاسخ داده شده است.

طرح درس
بخش نگه‌داری خاطرات کتابخانه کنگره امریکا، مطالبی درباره طرح درس تاریخ شفاهی برای معلمان و دانشجویان تهیه کرده است که می‌توان از طریق وب‌سایت زیر به آن دسترسی پیدا کرد:
http://memory.loc.gov/ammem/ndlpedu/lessons/oralhist/ohhome.htm

تاریخ شفاهی از 1968 میلادی
مدرسه عالی کینگ‌استون جنوبی، با کمک گروه فنآوری علمی دانشگاه براون در امریکا، پروژه مشترک «تاریخ شفاهی جهان: از 1968» را راه‌اندازی کرده است. برای آشنایی با این پروژه به آدرس زیر متصل شوید:
http://www.stg.brown.edu/projects/1968

حرف‌های تاریخی
مرکز چندرسانه‌ای مدرسه عالی Watertown Middle در ماساچوست امریکا، پایگاهی با نام «حرف‌های تاریخی» در موضوع مصاحبه با شخصیت‌های تاریخی، فهم تاریخ شفاهی و وظایف یک مورخ در ثبت حوادث برای آیندگان، راه‌اندازی کرده است. برای آشنایی با این سایت به آدرس زیر وارد شوید:
http://www.watertown.k12.ma.us/wms/library/oralhistory

تاریخ شفاهی منطقه‌ای
دانشگاه کالیفرنیا ـ برکلی، برنامه‌ای با عنوان «تاریخ شفاهی منطقه‌ای» (ROHO) برای نگه‌داری اسناد تاریخی و تجزیه و تحلیل آنها در حوزه تاریخ امریکا و مسائل بحرانی آن، راه‌اندازی کرده است. این کار با کمک دانشجویان و محققان این دانشگاه انجام شده و نتیجه کار هم‌اکنون در کتابخانه Bancroft نگه‌داری می‌شود. برای آشنایی با این طرح و شیوه انجام آن به سایت زیر وارد شوید:
http://bancroft.berkeley.edu/ROHO

تاریخ شفاهی روتگرز
آرشیو تاریخ شفاهی روتگرز، وابسته به دانشگاه ایالتی نیوجرسی در امریکا، در خصوص جنگ دوم جهانی، جنگ کره، ویتنام و جنگ سرد، حاوی مصاحبه و ذکر خاطرات زنان و مردانی است که در این صحنه‌ها حضور داشته‌اند. برای آشنایی با شیوه جمع‌آوری این مجموعه و طبقه‌بندی آن به سایت زیر وارد شوید:
http://oralhistory.rutgers.edu

تاریخ شفاهی اوهایو
مدرسه Telecommunications وابسته به دانشگاه اوهایو در امریکا، پروژه مجموعه تاریخ شفاهی را در قالب طرح درس و در سایت زیر ارائه داده است:
http://www.tcomschool.ohiou.edu/cdtm/index.htm

تاریخ شفاهی در کالیفرنیای شمالی
دانشگاه کالیفرنیای شمالی، مبانی نظری تاریخ شفاهی را در وب‌سایت دانشگاهی خود ارائه می‌دهد:
http://www.unc.edu/depts/wcweb/handouts/oralhistory.html

مراکز دیگر
تاریخ شفاهی در دانشگاه آلاسکا
http://www.uaf.edu/library/oralhistory/index.html
تاریخ شفاهی دانشگاه Connecticut
http://www.oralhistory.uconn.edu
مرکز تاریخ شفاهی در دانشگاه هاوایی
http://www.oralhistory.hawaii.edu
مرکز تاریخ شفاهی دانشگاه Louisville
http://louisville.edu/library/uarc/ohc.htm
انجمن تاریخ شفاهی ژاپن
http://joha.jugem.jp
تاریخ شفاهی در چین
http://oralhistory.netfirms.com
تاریخ شفاهی کتاب‌خانه ملی نیوزلند
http://www.natlib.govt.nz/collections/types-of-items/oral-histories