خبرهای ماه؛ آبان 1398

تاریخ شفاهی ایران و فرصت‌های نوین تحقیق

به‌کوشش: محمدعلی فاطمی

06 آذر 1398

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، «خبرهای ماه» عنوان سلسله گزارشی در این سایت است. این گزارش‌ها نگاهی دارند به خبرهای مرتبط با موضوع سایت در رسانه‌های مکتوب و مجازی. در ادامه خبرهایی از آبان 1398 را می‌خوانید.

◄خبرنگار سایت تاریخ شفاهی ایران در جست‌وجوی برنامه‌هایی که در آبان 1398 با موضوع تاریخ شفاهی برگزار یا انجام شده‌اند، به این نتیجه رسید که نشست خبری دوازدهمین همایش تاریخ شفاهی ایران در 25 آبان بیشتر مورد توجه رسانه‌های به‌خصوص مجازی بوده است. سایت تاریخ شفاهی ایران متن کامل گفته‌های این نشست را منتشر کرده است.

پس از تهران، نشست خبری دوازدهمین همایش تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه اصفهان هم برگزار شد. به گزارش پایگاه خبری روابط عمومی دانشگاه اصفهان در 27 آبان، دکتر علی اکبر کجباف، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان و دبیر دوازدهمین همایش تاریخ شفاهی ایران، در این نشست گفت: «این همایش ملی با محوریت تاریخ شفاهی دفاع مقدس رویکردی جدید در حوزه تاریخ‌نگاری ایجاد کرده است. با عنایت به این که دفاع مقدس مقوله و موضوعی است که به صورت فراگیر همگی اقشار جامعه را در بر می‌گیرد باید برای ثبت وقایع و رخدادهای این رویداد عظیم از تمامی جنبه‌ها و زوایا بهره برد. شناسایی ابعاد مختلف این دوران اهمیتی ویژه دارد. به همین دلیل مقالات این همایش در بازخوانی و بازشناسی این حوزه و ارائه اقدامات پژوهشی، تحقیقاتی می‌تواند به عنوان یک سرمایه ملی ضبط و نگهداری شود. این همایش به همت گروه تاریخ دانشگاه اصفهان با مشارکت انجمن تاریخ شفاهی ایران، اداره کل جهاد کشاورزی، شرکت سهامی ذوب آهن و چند نهاد دیگر برگزار می‌شود. هدف این همایش مشخص کردن نقش جهاد سازندگی، صنعت و مهندسی در دوران دفاع مقدس و پشتیبانی از آن است و مستندسازی و استخراج آرشیوهای مرتبط با دفاع مقدس می‌تواند مورد استفاده پژوهشگران این حوزه قرار گرفته و سند تجربه‌ای برای آیندگان باشد.»

دکتر مرتضی نورایی، دبیر علمی دوازدهمین همایش تاریخ شفاهی ایران نیز گفت: «این همایش در ادامه سلسله نشست‌های علمی از سال 1383 در اصفهان آغاز شده است. انجمن تاریخ شفاهی ایران و گروه تاریخ دانشگاه اصفهان به سمت نوآوری و ایجاد فرصت‌های نوین تحقیق گام برداشته‌اند، بنابراین این همایش رویکردی جدید در حوزه تاریخ معاصر ایران است. در این همایش پس‌زمینه‌های اجتماعی و چشم‌اندازهای مغفول حوزه دفاع مقدس بررسی می‌شود تا با گره‌گشایی از آنها راه‌کارهایی برای کشور ارائه شود. در نظر داریم با استفاده از تحقیقات بتوانیم موضوعات نوین برای پروژه‌های تحقیقاتی جدید در این حوزه شناسایی کنیم.»

دکتر علی‌اکبر جعفری، دبیر اجرایی دوازدهمین همایش تاریخ شفاهی ایران نیز گفت: «در دو دهه اخیر در تاریخ‌نگاری جنگ آثار بسیاری در قالب خاطره‌نگاری به صورت کتاب وارد بازار شده است که متمرکز بر فعالیت‌های رزمی این دوران است، اما قسمت مغفول، نیروهای پشتیبانی آن دوران هستند که به نظر می‌رسد توجه کمتری به این بخش شده است. تعداد سی مقاله از شهرهای مختلف کشور به دبیرخانه همایش ارسال شده است که دوازده مقاله به صورت سخنرانی در روز همایش ارائه و مابقی مقالات به صورت لوح فشرده در اختیار شرکت‌کنندگان قرار داده می‌شود. علاوه بر ارائه مقالات و سخنرانی‌های ویژه در روز همایش، کارگاه و نشست‌های انتقال تجربه و نمایشگاه آثار مرتبط با دفاع مقدس نیز در حاشیه این همایش برگزار می‌شود. مقالات از شهرهای مشهد، تهران، رشت، بوشهر، تبریز و از سازمان‌های جهاد کشاورزی، اسناد ملی، آستان قدس رضوی و کتابخانه مجلس در این همایش ارائه خواهد شد.»

◄محسن کاظمی که در نشست خبری دوازدهمین همایش تاریخ شفاهی ایران در تهران به عنوان دبیر انجمن تاریخ شفاهی ایران سخن گفت، 28 آبان برگزیده بیست‌و‌ششمین دوره جشنواره ملی کتاب سال دانشجویی شد. کتاب «نقاشی قهوه‌خانه» او به عنوان برگزیده بخش تاریخ جایزه گرفت. برای آشنایی با این کتاب می‌توانید مطلب «تاریخ شفاهی» و «نقاشی قهوه‌خانه» به روایت محسن کاظمی» را در سایت تاریخ شفاهی ایران بخوانید. محسن کاظمی، سال‌هاست که در واحد تاریخ شفاهی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی فعالیت و آثارش را در این مجموعه خلق می‌کند. حجت‌الاسلام سعید فخرزاده که سال‌ها مسئولیت این واحد را بر عهده داشت، در نخستین نشست «عصر قصر» که ۲۷ آبان در باغ موزه قصر برگزار شد و به بررسی کتاب «تقاطع انقلاب» نوشته حجت‌الاسلام محمدرضا زائری اختصاص داشت، گفت: «دغدغه ما این بوده که وقایع و تاریخ انقلاب و دفاع مقدس را از زوایای مختلف ببینیم و درست ثبت و ضبط و به جامعه منتقل کنیم. ما انجمنی به اسم «انجمن تاریخ شفاهی ایران» را تاسیس کردیم که همه بچه‌های دغدغه‌مند در آن حضور پیدا کردند و ۱۵۰ تاریخ‌نگار را گردهم جمع کردیم.»

◄گزارش تصویری اولین نشست هم‌اندیشی «تجربه زیسته دیپلمات و تاریخ شفاهی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» منتشر شد.

◄حسین دهباشی که به تازگی مجلدات پنجم، ششم و هفتم مجموعه «تاریخ شفاهی و تصویری ایران معاصر (دوره پهلوی دوم)» به اهتمام او منتشر شده‌اند، در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر گفت: «من می‌خواهم بگویم که به تاریخ شفاهی مانند سایر بخش‌های تاریخ نباید خیلی اعتماد کرد. در تاریخ شفاهی ما با ادعای یک طرف روبه‌روییم و این ادعا در یک مصاحبه بیان شده و مخاطب تاریخ شفاهی باید همیشه در نظر داشته باشد که دارد روایت یک فرد خاص را می‌شنود و نه بیش از این. پیدا کردن حقیقت با این گفت‌وگوها میسر نمی‌شود.»

◄مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل وابسته به سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، بیستم آبان، کارگاه «پل‌های تاریخی اصفهان در مطالعات تاریخ شفاهی معماری (با نگاه ویژه به اسناد توصیفی و تصویری در بازنمایی پل خواجو)» را با حضور نیما ولی‌بیگ در سالن آموزش کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان در خیابان گلدسته شهر اصفهان برگزار کرد.

◄دومین کارگاه آموزشی تاریخ شفاهی ورزش ایران 22 آبان در محل آکادمی المپیک آغاز شد. حبیب‌الله اسماعیلی، مدیر موزه، کتابخانه و مرکز اسناد امام خمینی^(ره)، مرتضی نورایی، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان و غلامرضا عزیزی، رئیس پژوهشکده اسناد کتابخانه ملی، استادان این کارگاه دو روزه بودند. در دومین کارگاه آموزشی تاریخ شفاهی ورزش ایران که ویژه اصحاب رسانه بود، موضوعاتی نظیر تکنیک‌های تاریخ شفاهی، روش پژوهش و اجرای پروژه تاریخ شفاهی، فنون مصاحبه در تاریخ شفاهی و تدوین در تاریخ شفاهی ارائه شد.

◄کارگاه آموزشی تاریخ شفاهی دفاع مقدس در سالن جلسات اداره‌ کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان کهگیلویه و بویراحمد در یاسوج برگزار شد. موضوع این کارگاه که 27 آبان خبر برگزاری آن منتشر شد، سوژه‌یابی، مصاحبه و پرسش‌گری خلاق بود.

◄کارگاه تاریخ شفاهی با حضور مرتضی سرهنگی، مؤسس دفتر ادبیات و هنر مقاومت و با موضوع نگاهی به خاطرات اسرای جنگی، 29 آبان در حسینیه اعظم شهر زنجان برگزار ‌شد. روابط عمومی حوزه هنری زنجان در این‌باره خبر داد که در این کارگاه آموزشی، بیش از ۲۵ نفر از نویسندگان، خاطره‌نگاران و فعالان حوزه دفاع مقدس از استان‌ حضور داشتند و مباحثی پیرامون فن مصاحبه، ثبت و ضبط و نحوه نگارش خاطرات اسرای جنگی، برای خاطره‌نگاران مطرح شدند. کتاب«گمشده دره سبز» نوشته سیده مریم بازرگانی، به عنوان اولین ثمره این کارگاه‌ها، در همین تاریخ و در مراسم شب خاطره‌ای با حضور مرتضی سرهنگی رونمایی شد.

◄علیرضا تکلو، مدیر اسناد و کتابخانه ملی منطقه غرب کشور گفت: «سابقه پست، تلگراف و تلفن همدان در قالب تاریخ شفاهی جمع‌آوری و منتشر خواهد شد. بخش عمده‌ای از اطلاعات این پروژه، توسط واحد تاریخ شفاهی مدیریت اسناد و کتابخانه ملی منطقه غرب کشور و به صورت مصاحبه با مدیران فعلی و اسبق و پیشکسوتان این حوزه و افراد تاثیرگذار در توسعه مخابرات در استان جمع آوری خواهد شد.»

◄سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، فراخوان برگزاری دهمین جشنواره ملی پژوهش و فناوری خود را در حوزه‌های مختلف و از جمله آنها تاریخ شفاهی منتشر کرد. علاقه‌مندان برای شرکت در این جشنواره باید در هر یک از حوزه‌ها، به منظور ارتقاء خدمات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و پیاده‌سازی برنامه‌های این سازمان به بهترین نحو، ایده‌ و آثار پژوهشی داشته باشند تا محتوا، روش و یا خروجی آنها بینش، دانش یا راهکاری نو در اختیار این سازمان قرار دهد.

◄سلسله مصاحبه‌های مرتبط با آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی در سایت دفتر حفظ و نشر آثار ایشان در دسترس قرار گرفت.

◄موزه تاریخ شیکاگو نمایشگاه جدیدی افتتاح کرده که هدف آن آموزش درباره تاریخچه اسلام در این شهر است. این نمایشگاه از طریق مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، تجارب و دستاوردهای مهم مسلمانان را برجسته کرده است.

◄احمد مسجد جامعی در یادداشتی با عنوان «تاریخ مغفول جان‌نثاران تهران» نوشت: «یکی از موضوعاتی که در تاریخ اجتماعی، فرهنگی و مذهبی تهران مغفول باقی‌مانده، هیئت‌های صنفی منسوب به ائمه^(ع) است که سابقه‌ای به‌اندازه شکل‌گیری اصناف کم‌وبیش پایتختی تهران دارند. شیوه تحقیق درباره این هیئت‌ها ناچار به‌صورت میدانی و شفاهی است و کمتر در آثار کتبی به آنها پرداخته شده است. به همین دلیل بخشی مهم از سرگذشت این هیئت‌ها به ‌صورت ماده ‌خام موجود برای فراهم‌کردن تاریخ شفاهی است که باید از دست‌اندرکاران آن هیئت‌ها تهیه شود.»

◄سایت مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت خبر داد: «اخیرا و در جریان پژوهش‌های تاریخی مرتبط با فعالیت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران و شرکت‌ها و موسسات مرتبط، واحد پژوهش و تاریخ شفاهی به دوره‌ای از ماهنامه اطلاع‌رسانی شرکت «پرسی ایران گاز» مربوط به سال‌های 1388تا 1390 شامل 24 شماره دست پیدا کرده که گر چه آغاز تاریخ انتشار آن تنها مربوط به یک دهه پیش است، اما اطلاعات ارزشمندی نیز از تاریخچه فعالیت شرکت‌های پرسی‌گاز و ایران‌گاز را ثبت و ضبط کرده است... یکی از بخش‌های مهمِ [ماهنامه] پرانتز از منظر پژوهشی و تاریخ شفاهی، مصاحبه با پیشکسوتان و بازنشستگان شرکت‌های پرسی‌گاز و ایران‌گاز است که اطلاعات و تصاویر ارزشمندی در این رابطه را به مخاطب امروز و پژوهشگران این حوزه ارائه می‌نماید.»