مصاحبه تاریخ شفاهی و ضرورت‌های آن - 5
تعیین هدف
حمید قزوینی
20 اردیبهشت 1396
مصاحبه در تاریخ شفاهی، روشی تحقیقی است که مانند هر شیوه پژوهشی دیگر، باید اهداف مشخصی داشته باشد. فراموش نکنیم که ضبط خاطرات افراد، بدون یک هدفِ تاریخ‌نگارانه را نمی‌توان تاریخ شفاهی دانست. بسیارند مؤسسه‌ها و رسانه‌هایی که در مناسبت‌های مختلف و به منظور بزرگ‌داشت یک روز و یا تکریم نام و یاد فعالان یک عرصه، به ضبط و انتشار خاطرات فعالان سیاسی و فرهنگی و اجتماعی و یا فرماندهان نظامی در قالب‌های متعدد می‌پردازند، اما مشخص نمی‌کنند این مطالب چه نیازی از مخاطب و تاریخ را پاسخ می‌دهند.
اگر مصاحبه‌ای با نگاه تاریخ‌نگارانه شکل می‌گیرد، باید اهداف آن در قالب یک مسئله و یا پرسشِ محوری بیان شده و از طریق آن، مصاحبه، آغاز و پی گرفته شود. از این‌رو ضروری است پرسش و یا مسئله تحقیق، از دقت و شفافیت کامل برخودار بوده و با چارچوبی تعریف شده در حد یکی دو جمله در ابتدای طرح نگاشته و یا در ذهن محقق تعیین شود و حدود و ثغور آن، از نظر زمانی و مکانی و حتی دایره افراد، واضح شود.
چنان‌چه هدف مصاحبه، ثبت تجربه‌های یک فرد است و غایت آن تدوین زندگینامه همان شخص، بِجاست که در ابتدای طرح، آن را به وضوح آورد. اگر هدف از مصاحبه پرداختن به یک موضوع پژوهشی است، باید چارچوب آن را تعیین کرد تا همه طرف‌های مصاحبه (راوی، محقق و مخاطب) تصویر روشنی از آن داشته باشند. این امر در مصاحبه‌هایی مانند چگونگی شکل‌گیری یک عملیات نظامی و یا تاریخچه یک مؤسسه و یا فعالیت یک گروه سیاسی بیشتر اهمیت پیدا می‌کند.
همچنین پیش از ورود به بحث، ضروری است به تعریف مفاهیم موجود در طرح پرداخته شود. مثلاً وقتی هدف ما تحقیق درباره عملکرد جریان‌های مارکسیستی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی است، باید تعریف خود را از مفاهیم مرتبط با آن روشن کنیم. زیرا به دلیل تعاریف مختلفی که نزد گروه‌های اجتماعی و نخبگان و علاقه‌مندان به تاریخ وجود دارد، نگاه مشترکی به یک پدیده نیست و همین امر موجب ایجاد ابهام درباره ابعاد و محتوای طرح خواهد شد.
انواع هدف
اهداف و مسائل تحقیق می‌تواند در دو گروه اصلی و فرعی مطرح شود. در برخی طرح‌های تاریخ شفاهی، پس از بیان مسئله یا هدف اصلی، موضوع‌ها و پرسش‌های فرعی نیز بیان می‌شود. در مواردی نیز پس از طرح هدف اصلی، پژوهشگر قصد خود و حدود آن را در قالب فرآیند اجرای طرح و چگونگی آن بیان می‌کند. در برخی پژوهش‌ها هم به جای طرح پرسش‌ها و یا اهداف فرعی، فقط به بیان هدف اصلی پرداخته می‌شود.
معمولاً هدف اصلی، مسیر پژوهش را مشخص می‌کند و اهداف فرعی که پرسش‌هایی منشعب از هدف اصلی اند، ابعاد طرح را تبیین خواهند کرد. نکته حائز اهمیت آن است که هر پژوهش می‌تواند اهدف فرعی متعددی داشته باشد.
به علاوه از آنجا که تاریخ شفاهی را به دلیل کارکرد و ماهیت آن می‌توان بیشتر به پژوهش‌های بنیادی نزدیک دانست، اهداف آن باید به گونه‌ای تنظیم و تعیین شوند که بر اکتشاف، توصیف، تبیین و فهم بیشتر مسائل تأکید کنند.
مصاحبه تاریخ شفاهی و ضرورت‌های آن- 1- تاریخ شفاهی، راهی برای تعامل فرهنگی
مصاحبه تاریخ شفاهی و ضرورت‌های آن- 2ویژگی‌های مصاحبه‌گر
مصاحبه تاریخ شفاهی و ضرورت‌های آن- 3 انتخاب موضوع
مصاحبه تاریخ شفاهی و ضرورت‌های آن – 4 شناسایی و انتخاب راوی
تعداد بازدید: 6797
آخرین مطالب
پربازدیدها
اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 93
یک‌بار از دور یک جیپ ارتشی آواره در جاده اهواز ـ آبادان نمایان شد آن را متوقف کردیم. سرنشینان آن سه نفر سرباز و سه نفر شخصی بودند. دو نفر از سربازها پایین آمدند و از ما پرسیدند «شما کی هستید و چرا جلوی ما را گرفته‌اید؟» وقتی متوجه شدند که ما عراقی هستیم و تا اینجا آمده‌ایم بهت‌زده به هم نگاه کردند. به آنها دستور دادیم به آن طرف جاده بروند تا ماشین بیاید و آنها را به بصره ببرد.
