مصاحبه تاریخ شفاهی و ضرورت‌های آن - 11
توجیهات پیش از مصاحبه
حمید قزوینی
31 خرداد 1396
در یادداشت‌های گذشته تصریح شد که دو طرف مصاحبه باید یکدیگر را شناخته و درک روشنی از طرح مورد نظر داشته باشند. تا این شناخت حاصل نشده، نمی‌توان مصاحبه را آغاز کرد. به همین دلیل باید اهداف طرح و حدود موضوع‌ها و پرسش‌ها را مشخص کرده و پیش از مصاحبه درباره آنها با راوی به توافق رسید. در حقیقت یکی از وظایف مصاحبه‌گر این است که نگرانی‌ها و دغدغه‌های احتمالی راوی که ممکن است بر مصاحبه و کیفیت آن تأثیر بگذارد را برطرف کند. بسیارند افرادی که به دلیل محدودیت‌های قانونی، سیاسی، امنیتی، اجتماعی و فرهنگی، با موانع و چالش‌هایی مواجه‌اند و پیش از مصاحبه و به منظور پیشگیری از بروز مشکل باید برای این موضوع چاره‌اندیشی کرد. همچنین ضروری است راوی به صورت دقیق بداند که این طرح مربوط به یک نهاد پژوهشی و انتشاراتی بوده یا طرحی شخصی است.
از سوی دیگر، راوی نباید نسبت به موضوع مصاحبه دچار واگرایی باشد. گاهی به‌رغم مشاهدات مستقیم و دارا بودن اطلاعات مختلف، ممکن است به دلیل پاره‌ای مشکلات که در زمان رویداد و یا بعدها به وقوع پیوسته، وی دچار واگرایی و تغییر نگرش نسبت به موضوع شده و از آمادگی لازم برای انجام یک مصاحبه دقیق و واقع‌بینانه برخوردار نباشد. به همین دلیل نباید او را تحت فشار گذاشت و تا زمانی که نسبت به ضرورت مصاحبه توجیه نشده، باید از انجام مصاحبه اجتناب ورزید.
یکی دیگر از موضوع‌هایی که باید درباره آن راوی را توجیه کرد، نحوه طرح پرسش‌ها و پاسخ به آنهاست. یعنی راوی باید بداند که پرسش‌ها چگونه مطرح خواهد شد و پاسخ‌ها را چگونه باید بیان کند؟ از او بخواهید مطالب تخصصی را با ادبیاتی همه فهم بیان کند. همچنین در مواردی ممکن است افراد پاسخ‌ها را به صورت خلاصه و کلی بیان کنند و یا با استفاده از تک واژه‌هایی مانند بله و خیر و یا زبان بدن (حرکت دست و سر) سؤالات را پاسخ دهند که بالطبع چندان وافی به مقصود نیست . باید پیش از شروع مصاحبه او را توجیه کرد که در این زمینه چگونه عمل کند. همچنین ممکن است راوی از نظر شنوایی و بینایی و یا گفتار با محدودیت‌هایی مواجه باشد. در این زمینه هم باید از قبل توجیهات لازم مطرح شده و در باره نحوه انجام مصاحبه، دو طرف مصاحبه با هم به یک توافق روشن رسیده باشند.
بدیهی است در چنین شرایطی ممکن است راوی نیز توضیحات و توجیهاتی داشته باشد که باید به دقت آنها را شنید و ثبت کرد تا همه توصیه‌های احتمالی او در طول مصاحبه رعایت شود. باید به راوی کمک کرد تا نظرات و اولویت‌های خود را پیش از مصاحبه به صورت شفاف بیان کند. مثلاً محدودیت‌هایی در موضوع‌ها و پرسش‌ها و پاسخ‌ها مورد نظر اوست و یا درباره نحوه انتشار ممکن است دغدغه‌هایی داشته باشد. او باید بداند که گفت‌وگو با او یک مصاحبه خصوصی و یا گپ دوستانه نیست و سخنان او در نهایت منتشر می‌شود. به همین دلیل از چگونگی انتشار اثر و قالب‌های احتمالی آن باید مطلع شود. بدیهی است راوی درباره چگونگی آرشیو متن و فایل صوتی و تصویری نیز باید اطلاع یافته و نسبت به امانت‌داری محقق و همکاران او اطمینان یابد.
نکته حائز اهمیت دیگر این است که در توضیح طرح و توجیه راوی باید به موقعیت اجتماعی و ویژگی‌های شخصیتی او نیز توجه کرد و از یک الگوی واحد برای همه مصاحبه‌شوندگان استفاده نکرد. گاهی در ضمن توجیهات، به ذهنیت راوی آسیب وارد شده و سوء‌تفاهم‌هایی ایجاد می‌شود. در حالی که باید او را نسبت به این کار و ضرورت آن دلگرم کرد تا احساس کند که خاطرات او مطالبی ارزشمند است که نقش مهمی در تدوین و تبیین تاریخ دارد.
مصاحبه تاریخ شفاهی و ضرورت‌های آن – 10 اتاق مصاحبه
تعداد بازدید: 5490
آخرین مطالب
پربازدیدها
اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 94
حادثه دیگر که باعث شد تصمیم آخرم را برای پیوستن به نیروهای شما بگیرم حماسه‌ای بود که آن سرباز گم شده آفرید. روزی یکی از گروههای گشتی ما یک سرباز شما را که گم شده بود اسیر کرد به موضع آورد سرباز جوانی بود در حدود بیست تا بیست و دو ساله. محاسن زیبایی داشت، وقتی سرباز را به موضع آوردند چند نفر جمع شدند. سرباز آرام بود و حرف نمی‌زد اما نارضایتی از اسارت کاملاً از چهره‌اش پیدا بود. سعی می‌کرد خونسردی خود را از دست ندهد. در همان ساعت یک کامیون ایفا آماده بود که چهل پنجاه تن از پرسنل را به مرخصی ببرد. مقصدش بصره بود.
