مهمترین خصوصیت تاریخ‌نگاری محدث قمی، اخلاق‌محوری است
قربانی‌زرین مهمترین خصوصیت تاریخ‌نویسی محدث قمی را اخلاق‌مداری دانست و تصریح کرد: وی در بحث تاریخی از هدف خود که اخلاق است، خارج نمی‌شود و تذکرات تاریخی را همه جا مطرح می‌کند و سعی دارد آثارش مفید باشد تا خواننده از جنبه‌های مختلف آثار ایشان استفاده برد.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، سومین نشست «شیخ عباس قمی؛ محدث نامی» با عنوان «تاریخ و سیره‌نویسی در آثار محدث قمی» با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین «ناصر باقری بیدهَندی»، معاون پژوهشی انجمن علمی تاریخ‌پژوهان حوزه علمیه قم و «باقر قربانی‌زرین»، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، برگزار شد.
قربانی‌زرین در این نشست، فارسی‌نویسی را یکی دیگر از ویژگی‌های شیخ عباس قمی دانست و تصریح کرد: فارسی‌نویسی آثار دینی که از علامه مجلسی شروع شده بود، توسط شیخ عباس قمی به بلوغ خود رسید. این فارسی‌نویسی توسط محدث قمی نشان از توجه ایشان به نیاز جامعه بود؛ به عبارت دیگر ایشان با توجه به شرایط آن زمان بیشتر آثار خود را به فارسی می‌نوشت.
وی افزود: یکی از ویژگی‌های محدث قمی در تاریخ‌نویسی امانت در نقل مطالب بود؛ این در حالی بود که علمای سابق منابع استفاده شده در آثار خودشان را ذکر نمی‌کردند. محدث قمی 95 درصد مطالبی که در آثار خودشان آورده بودند، همراه با ذکر منبع بود. به عنوان مثال در کتاب بیت‌الاحزان که در سال 65 آن‌را تصحیح کردم، محدث قمی منابعی را که برای نوشتن این اثر استفاده کرده بود، بیان کرده است. شیوه محدث قمی نقل مطالب همراه با منابع بود.
قربانی‌زرین در ادامه اضافه کرد: در کتاب «منتهی‌الامال» منابع فارسی زیادی استفاده شده است که از جمله می‌توان به «کامل بهایی»، «ناسخ التواریخ»، «مجالس المؤمنین» و «کلمه طیبة» اشاره کرد. همچنین در برخی از کتاب‌هایشان نام منابع استفاده شده را با اختصار ذکر می‌کرده‌اند. به عنوان مثال در نفس‌المهموم ایشان رمز گذاشته بود و حرف «دال» رمز کتاب «ارشاد» شیخ مفید، «ط» رمز کتاب «تاریخ طبری» است. این نشان مسئله است از امانتداری محدث قمی است.
مصحح کتاب «بیت‌الاحزان» در خصوص آثار تراجمی و تاریخی محدث قمی گفت: شیخ عباس قمی آثاری در تراجم و تاریخ دارد که می‌توان به «منتهی الامال»، «بیت الاحزان»، «نفس المهموم»، «الانوار البهیّة فی تاریخ الحجج الالهیّة»، «کحل البصر فی سیرة سیّدالبشر» اشاره کرد که کتاب اخیر به عنوان «طوطیای چشم» به فارسی ترجمه شده است.
وی در ادامه افزود: همچنین «الفصول العلیّة فی المناقب المرتضویة»، «وقایع الایام»، «مختصر شمائل ترمذی» «حکایاتی درباره صوفیان»، «طبقات صحابه علما و شعرا» ، «مقتل یحیی ابن زید»، «حکایاتی درباره صوفیان»، «منتخبی از ناسخ التواریخ» و «مقتل یحیی ابن زید» از دیگر آثار تاریخ‌نگاری محدث قمی بود.
قربانی‌زرین ادامه داد: «تحفة الاحباب»، «فوائد الرضویه»، «الکنی الالقاب» ، «رساله در کنیه‌ها»، «رساله‌ای در نسب دودمان خاتون‌آبادی»، «هدیة الاحباب»، «رساله در رجال» و غیره از آثاری است که محدث قمی در حوزه تاریخ‌نگاری داشته‌اند. همچنین شیخ عباس قمی رساله‌ای در تاریخ حکمای یونانی دارد و به خاطر این همه آثار در زمینه تاریخ‌نگاری، سزاور است که لقب مورخ را به ایشان داده شود.
وی انصاف در نقل مطالب را از دیگر ویژگی‌های محدث قمی دانست و تصریح کرد: محدث قمی در «تتمة المنتهی»، که در مورد ایام خلفا است، در عین شیفتگی به اهل بیت(ع)، در نقل حوادث تاریخی منصف بود و در مورد ایام خلفا مطالبی نوشته که اهل سنت هم به بدان ارجاع داده‌اند. شیخ عباس قمی را جدای از محدث بودن می‌توان یک مورخ دانست. هرچند شهرت وی به حدیث‌پژوهی بیشتر است، اما در حوزه تاریخ هم می‌توان وی را یک مورخ به‌نام دانست؛ زیرا حدیث ابعاد مختلفی دارد و در زمان گذشتگان تاریخ هم ذیل حدیث می‌گنجید.
قربانی‌زرین مهمترین خصوصیت تاریخ‌نویسی ایشان را اخلاق‌مداری دانست و تصریح کرد: ایشان در بحث تاریخی از هدف خود که اخلاق است، خارج نمی‌شود و تذکرات تاریخی را همه‌جا مطرح می‌کند و سعی دارد آثارش مفید باشد تا مردم با خواندن این آثار از جنبه‌های مختلف آن‌ها بهره ببرند.
وی در تبیین ویژگی‌های کتاب «بیت الاحزان» با اشاره به این که محدث قمی در ذیل مباحث تاریخ، مباحث روایی را نیز مطرح می‌کرد، گفت: ایشان در نقل مطالب بسیار حساس بود و مواظب بود که هیچ‌گونه خطایی صورت نگیرد. به عنوان مثال در مورد وفات حضرت زهراء(س) اقوال مختلف را مطرح و سپس نظر مختار خود را نیز بیان می‌کند.
وی در مورد تسلط شیخ عباس قمی به ادبیات عربی و فارسی اظهار کرد: ایشان تسلط عجیب به شعر عربی و فارسی داشت؛ شاهد آن مفاتیح‌الجنان است. با وجود این که کتاب دعاست اما شعرهای بسیاری را آورده است. در کتاب «شرح حکم نهج‌البلاغه» از شعرهای سعدی و منظومه شیخ بهایی استفاده می‌کند. محدث قمی تا اواخر عمر این ذوق ادبی را حفظ می‌کند.
قربانی‌زرین در پایان ذوق و سلیقه شیخ عباس قمی در گزینش آثار متقدمان را بی‌نظیر دانست و بیان کرد: بخشی از کارهای محدث قمی گزینش آثار پیشینیان است. ایشان با ذوق و سلیقه بالایی که داشتند، آثار گذشتگان را به خوبی گزینش می‌کردند. این حسن گزینش تبحر خاص خودش را می‌طلبد.
خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)
تعداد بازدید: 5245
http://oral-history.ir/?page=post&id=2699