دبیر اجرایی چهاردهمین همایش تاریخ شفاهی ایران:

تلاش گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، برای تأسیس رشته تاریخ شفاهی

مریم اسدی جعفری

23 اردیبهشت 1403

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، نشست خبریِ چهاردهمین همایش تاریخ شفاهی، ظهر شنبه، 22 اردیبهشت 1403 با حضور «دکتر محمدعلی چلنگر» دبیر اجرایی و «دکتر مرتضی نورایی» دبیر علمی این همایش، در مجتمع فرهنگی- مطبوعاتی اصفهان برگزار شد.

دکتر چلنگر، عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان در آغاز این همایش اظهار داشت: «گروه تاریخ دانشگاه اصفهان در سال 1383 بنا بر مسئولیت‌های پژوهشی و ظرفیت‌های موجود در این گروه، طرح تأسیس انجمن تاریخ شفاهی را مطرح کرد. 24 و 25 اردیبهشت 1383، اولین همایش تاریخ شفاهی را با عنوان «تعاریف، مبانی نظری و کارکردهای تاریخ شفاهی» در دانشکده ادبیات و علوم انسانی برگزار کرد. آنچه در مباحث علوم انسانی مطرح است، کاربردی بودنِ آن در جامعه است. تاریخ شفاهی، یکی همین از مواردی است که به عنوان تاریخ مُضاف مطرح می‌شود. از آنجا که تاریخ شفاهی، ظرفیت بالایی برای استفاده در جامعه دارد، ارگان‌ها، نهادها و مراکز دولتی و غیردولتی نیز می‌توانند به این زمینه ورود کنند و تاریخ خودشان را به ثبت برسانند.»

مدیر گروه تاریخ دانشگاه اصفهان ادامه داد: «همایش چهاردهم به مناسبت بیستمین سالگرد این اتفاق و با عنوان «تاریخ شفاهی در ترازو» برگزار خواهد شد. این همایش از اولین دوره در سطح کشور، مورد استقبال قرار گرفته و دانشگاه اصفهان، بانی برگزاری 6 دوره از این همایش بوده است. تعامل انجمن تاریخ شفاهی ایران با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و همچنین مرور و آسیب‌شناسی عملکرد 20 ساله در زمینه تولیدات تاریخ شفاهی در ایران، از جمله محوریت‌های اصلی این همایش هستند. همچنین راهبردها و اهداف کلانِ پیشِ روی دانشگاه‌ها و انجمن تاریخ شفاهی را مورد بررسی قرار خواهیم داد و در برنامه جنبی، یاد و خاطره زنده‌یاد دکتر رحیم نیکبخت، یکی از اعضای هیأت مؤسس انجمن را گرامی خواهیم داشت.»

دبیر اجرایی چهاردهمین همایش تاریخ شفاهی، با اشاره به تلاش گروه تاریخ دانشگاه اصفهان برای تشکیل هسته تاریخ شفاهی در این دانشگاه تأکید کرد: «وزارت علوم و دانشگاه اصفهان قصد دارند، کدرشته‌های کاربردی را نگه دارند و احساس می‌شود، تاریخ شفاهی یکی از این موارد است. تأسیس رشته تاریخ شفاهی در مقطع کارشناسی ارشد در گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، جزو برنامه‌های 5 ساله این گروه از سال 1400 تا 1405 قرار دارد و مراحل اجرایی آن در حال انجام است. سرفصل‌های این رشته توسط دکتر نورایی تهیه شده و مراحل اداری آن در جریان است. امیدواریم یکی دو سال آینده، این رشته راه‌اندازی شود.»

دکتر مرتضی نورایی در ادامه نشست خبری چهاردهمین همایش تاریخ شفاهی ایران، شکل‌گیریِ تاریخ شفاهی در جهان را مرورکرد و گفت: «نوع تاریخ‌نگاری مدرن، پاسخگوی نیازها و ضرورت‌های زمان، برای ثبت و ضبط وقایع نبوده، پس تاریخ شفاهی و میکروفون‌سپاری ودیعه‌ای در دنیای پست‌مدرن، برای تاریخ‌نگاری شد. این جریان از سال 1948 آغاز شد و سال 2000 میلادی وارد ایران شد.»

وی ادامه داد: «ما به دنبال تبدیل تاریخ شفاهی به یک جریان در ایران بودیم تا خلأهای تاریخ‌نگاری رسمی را پر کند، اما در نشست‌های سال 1383 به بعد، بحث ما تبدیل حرکت‌های منفرد تاریخ شفاهی به یک جریان عمومی در ایران بود. چون تاریخ شفاهی، یک تاریخ مردمی است. هر کسی می‌تواند، این کار را انجام دهد. البته آداب خاص و سطوح مختلفی دارد. همچنین در تلاش بودیم مبحث تاریخ شفاهی را به کرسی‌های دانشگاهی برسانیم و تبدیل به واحدهای درسی کنیم که تا حدی پیش رفته‌ایم. ما نشست‌های متعددی در سطح کشور برگزار کردیم و ضرورت توجه به تاریخ شفاهی را در جامعه ایجاد کردیم. تاریخ شفاهی، فرآیند گردآوری اطلاعات برای مورخان آینده است. پس تاریخ شفاهی را تاریخ آینده می‌دانیم. رویه تاریخ شفاهی، چندوجهی و پاسخی به تاریخ است. در جهان پست مدرن، باید تاریخ پاسخگو باشد. یعنی ضرورت‌های زمان خود را پاسخ دهد. چون تاریخ، یک پدیده فعال در حیات اجتماعی است.»

دبیر علمی چهاردهمین همایش تاریخ شفاهی ایران، با اشاره به فعالیت 10هزار نفر شفاهی‌کار در سراسر کشور گفت: «موضوع این نشست، تاریخ شفاهی در ترازو است و قصد داریم، اقدامات 20 ساله در حوزه تاریخ شفاهی را ارزیابی کنیم. ما هنوز کرسی رسمی و مستحکمی در دانشگاه‌ها نداریم. اگرچه 7 یا 8 نفر پایان‌نامه دکترای خود را با محوریت تاریخ شفاهی با بنده گرفته‌اند، اما در تلاشیم، با تشکیل هسته تاریخ شفاهی در دانشگاه، رشته تاریخ شفاهی را در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا به گروه تاریخ دانشگاه اصفهان بیاوریم.»

دکتر مرتضی نورایی در پایان، به اهمیت آسیب‌شناسی آثار تاریخ شفاهی در ایران پرداخت و گفت: «ما با محصولات زیادی در حوزه تاریخ شفاهی روبرو هستیم؛ از سطوح عالی تا نازل. چندین کتاب هم به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی انتخاب شده‌اند، اما با این حال، آسیب‌های متعددی در حوزه روش‌شناسی وجود دارد. همچنین باید فرآیندی برای 10 سال آینده تاریخ شفاهی در انجمن و دانشگاه اصفهان ترسیم کنیم و چهاردهمین همایش، برای عملیاتی کردن این برنامه‌ها برگزار خواهد شد. همچنین در روزهای پایانی، امکان حضور برخط در همایش نیز برای علاقه‌مندان دیگر شهرها فراهم شده است.»

چهاردهمین همایش تاریخ شفاهی ایران با موضوع «تاریخ شفاهی در ترازو»، سه‌شنبه 25 اردیبهشت 1403 از ساعت 8 تا 12 در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان برگزار خواهد شد.