معرفی کتاب پاک‌سِتان

هجده روایت از خدام و زوار اربعین شبه قاره در سیستان و بلوچستان

مهدیه پالیزبان

12 آذر 1404

پاک‌سِتان به کوشش احسان قائدی وانانی، مجموعه‌ای است از هجده روایت میدانی از ده نویسنده درباره زائران شبه قاره؛ زائرانی که از مرزهای میرجاوه و ریمدان خود را به ایران می‌رسانند تا در موکب‌هایی که چند سالی است برپا شده نفسی تازه کنند و ادامه مسیر را به سمت زیارت اربعین پیش بروند. این روایت‌ها سرشار از مهمان‌نوازی مردم سیستان و بلوچستان است.

پاکستان، دومین کشور پرجمعیت مسلمان، بیشتر با اخبار گروهک‌های تروریستی، درگیری فرقه‌ای، مواد مخدر و قاچاق سوخت شناخته می‌شود؛ کشوری که 77 سال قبل با ایده علامه اقبال لاهوری و رهبری محمدعلی جناح با جدایی از هند تأسیس شد.

شیعیان در سال‌های اخیر در این کشور، به عنوان اقلیت مذهبی تحت فشارهای مختلف قرار گرفته‌ و همواره در معرض تهدید و فشار و کشتار بوده‌اند. این فشارها حتی در آیین مذهبی چون پیاده‌روی اربعین نیز ادامه یافته است. این سفر زیارتی برای شیعیان پاکستان با رنج و مشقت بسیار همراه است؛ از تهدید حمله گروه‌های تکفیری، که البته در سال‌های اخیر با اسکورت ارتش کمتر شده، تا انتظار بسیار زیاد در مرز با ایران برای ورود به ایران. شیعیان پاکستان ایران را بیش از یک همسایه می‌بینند و آن را کشور اهل بیت می‌دانند.

در سال‌های اخیر مقامات ایران تلاش کردند میزبانی بهتری از این زائران صورت گیرد. در شهرهای مرزی ایران امکانات پذیرایی و اسکان برای زائران ترتیب داده شد و هر سال افراد بسیاری داوطلبانه برای خدمت به زائران اربعین جمع می‌شوند و درِ خانه مردم بومی منطقه نیز به روی زائران باز است. به مرور این میزبانی به آیینی مهم و ارزشمند در منطقه تبدیل شده و تأثیرات عمیقی بر فعالیت‌ها و زندگی روزمره‌ مردم گذاشته است.

علاوه بر فراهم آمدن امکانات رفاهی برای زائران، به ثبت وقایع مربوط به این حضور نیز توجه شده و روایت‌نویسان، گزارش‌های متعددی از این واقعه دینی، فرهنگی و اجتماعی نگاشته‌اند. کتاب پاک‌سِتان، از آن جمله است و روایت‌های این حضور را در اختیار علاقمندان قرار داده است.

راویان و سوژه‌ها اغلب بانوان هستند و بیان احساسی خاطرات لحظات ماندگاری خلق کرده است؛ البته قا‌ب‌هایی واقعی از مردمی ساخته است که در بسیاری از موارد، ما به ازای تصویر عینی برای ایرانیان ندارد.

روایت‌ها گاه تکان‌دهنده‌ و تأثیرگذارند و حتی رنج‌های متحمل شده توسط زائران گاه غیر قابل باور می‌نماید. همدلی وسیعی که مردمان همسایه آنان در ایران از خود نشان می‌دهند کم‌نظیر است؛ میزبانانی که اهل سنت در میان آنها کم نیستند.  

باورپذیر نبودن روایت‌ها نه به سبب اغراق راویان، که به دلیل علاقه و ارادت خاص و گاه غیر قابل تصور شیعیان پاکستان به اهل بیت^(ع) و دشواری‌های این سفر معنوی است؛ شرایطی که برای ما ایرانیان ناآشناست.

البته تدوین کننده اثر تلاش کرده نثری یک‌دست و روان ارائه دهد و موفق هم بوده است.

روایت‌ها در توصیف فضا و احساساتِ همان لحظات باقی مانده‌ و به ندرت به موضوعات سیاسی و کلان‌تر وارد شده‌اند. مخاطب کتاب، غرق ارادت این زائران به ابا عبدالله^(ع) و تأثیر این ارادت بر زندگی آنان می‌شود.

کتاب، فاقد تصویر است؛ که اگر می‌بود کمک بزرگی برای ذهن مخاطب در تصویرسازی دقیق‌تر فضای روایت‌ها بود.

کتاب پاک‌سِتان در 164 صفحه و قطع رقعی با قیمت 200 هزار تومان، سال 1404توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است.