نیروهای مذهبی در دوران پهلوی دوم-4
ماجرای پخش سخنرانیهای ماه رمضان فلسفی از رادیو در سال 1331
یکی از مهمترین وقایع سیاسی و پیچیده مربوط به نیروهای مذهبی و رادیو، پخش سخنرانیهای فلسفی واعظ از مسجد سلطانی در ایام ماه رمضان سال های اواخر دهه بیست از رادیو بود. این برنامه چندین سال تداوم داشت تا این که در اول ماه رمضان 1371ق برابر با چهارم خرداد 1331، همین که فلسفی طبق سنوات پیشین، بعد از اقامه نماز ظهر بالای منبر رفت تا سخنرانی خود را ایراد نماید، عدهای در اعتراض به او شعار داده و نه تنها آن روز بلکه تمام آن ماه رمضان، برنامه مذکور اجرا نشد. این واقعه واکنش شدید و گسترده نیروهای مذهبی اقصی نقاط کشور را برانگیخت. بسیاری از تشکل ها، گروهها و عناصر مذهبی اعم از علما، هیاتها و بازاریان با مخابره تلگرافاتی، ضمن محکومیت هتک فلسفی، خواستار ایراد سخنرانی و پخش آن از رادیو شدند. علاوه براین، جمعی از وعاظ، هیاتهای عزاداری صنف معمارها و بناخانه (مرکز اسناد، 13216)، جمعی از علما و تجار (مرکز اسناد، 13216)، میرزاعبدالحسین نامی به نمایندگی از اهالی جنوب شهر تهران (مرکز اسناد، 16183) به آن اعتراض کردند، بلکه جمعی از اهالی شهرهای رشت (مرکز اسناد، 13216)، نیشابور، سمنان (مرکز اسناد، 13216)، کرمان (مرکز اسناد، 13216) نیز با مخابره تلگراف خواستار تسریع در پخش سخنرانی ایشان از رادیو شدند.
در یک گزارش در آستانه ماه رمضان همان سال، به نکته ظریفی اشاره شده که ظاهراً ماهیت بخشی از اعتراضات مذکور را آشکار می سازد. در این گزارش با اشاره به اینکه طبق سنوات پیشین، فلسفی از مسجد سلطانی به مدت 45 دقیقه سخنرانی و از طریق رادیو پخش میشد، در پاسخ به در خواست مجدد متولیان مسجد مذکور برای اجرای این برنامه در سال جدید آمده است: «در صورتی که حرفها در امور دینی و اجتماعی باشد، مانعی ندارد اگر داخل مباحثات سیاسی شدند، قطع فرمایند.» (مرکز اسناد، 13216)
خود فلسفی نیز در خاطراتش در این خصوص نقل میکند: «آن روز[4/3/1331] که وارد شبستان مسجد شدم. وضع را غیر عادی دیدم. عدهای تا مرا دیدند، شروع به شعار دادن کردند. آنها از ساعت 1تا4 بعد از ظهر به شعار دادن ادامه ]؟[ دادند و آن سال مجلس سخنرانی رمضان انجام نشد.» (فلسفی، 1376، 153-149) ظاهراً این ماجرا در ارتباط با شرایط سیاسی روز و موضعگیری برخی از نیروهای مذهبی در قبال دولت مصدق و به خصوص به کار بردن برخی القاب از سوی فلسفی برای شاه به وقوع پیوست.
|
درخواست پخش سخنرانی فلسفی واعظ در مسجد سلطانی (در ماه رمضان) از رادیو اداره کل انتشارات و تبلیغات مقام منیع نخست وزیری در چند سال اخیر در ماه مبارک رمضان همه روز از ساعت سیزده تا چهارده میکروفون رادیو تهران به وسیله کابل به مسجد سلطانی متصل می شد و ابتدا آیاتی چند از کلام الله مجید تلاوت می گردد و پس از آن آقای فلسفی به مدت چهل و پنج دقیقه صحبت میکردند. با تقدیم احترامات فائقه ـ بشیر فرهمند[امضا] [مهر:] ورود به دفتر نخست وزیر |
|
سند شماره 1/1 تاریخ: 5/3/1331، شماره: 5024 اداره کل انتشارات و تبلیغات عطف به شماره 232/997 ـ 29/2/1331 موضوع اتصال میکروفون رادیو تهران به مسجد سلطانی در ایام ماه مبارک رمضان اشعار می گردد. در صورتی که حرفها در امور دینی و رهبری اجتماعی سخنرانی شود مانعی ندارد و اگر داخل مباحثات سیاسی شوند قطع فرمایند. نخست وزیر |
|
سند شماره 2 ابراز انزجار جمعی از وعاظ تهران از واقعه مسجد سلطانی تهران و هتک فلسفی واعظ جناب آقای نخست وزیر تاریخ: 5/3/1331 محترماً معروض می دارد در تمام بلاد اسلامی مجامع مذهبی و مراکز دینی مسجد و منبر مورد کمال علاقه و احترام مسلمین بوده است در زمانی که مملکت احتیاج به هماهنگی تمام طبقات دارد متأسفانه مشاهده می شود کسانی در مقدس ترین محل مذهبی تهران (مسجد سلطانی) در ماه مبارک رمضان وسائل هتک مسجد و منبر را فراهم و با تهدید به قتل ایجاد بزرگترین اهانت را نموده اند این پیش آمد در زمان چنین دولت با وجود حکومت نظامی موجب کمال تعجب و تأسف و باعث تشویش خاطر مسلمان هاست. امضاکنندگان ذیل وعاظ تهران بدین وسیله تأسف و تنفر شدید خود را از این پیش آمد به آن مقام محترم ابراز نموده و به نام دین و مقام تبلیغ انتظار دارند که برای اعاده حیثیت و جبران این اهانت اقدام عاجل فرمایند. |
|
سند شماره 3
موضوعی که موجب تأسف فراوان اهالی کشور خصوصاً قاطبه روشنفکر رشت گردید تحریم سخنرانی خطیب شهیر در ماه رمضان جاری که مصادف با نخست وزیری رادمرد بزرگ جناب آقای دکتر محمد مصدق است. معلوم نیست این عایق روی چه سیاستی است با وجود حکومت نظامی در تهران و قدغن بودن دمونستراسیون یا میتینگ و خلاصه تظاهرات در هیچ یک از نقاط تهران مگر میدان فوزیه. با تقدیم احترامات [حاشیة پایین:] مفهومی ندارد بایگانی شود. |
|
سند شماره 4 از: نیشابور، به: تهران، شماره قبض: 24، تعداد کلمه: 150، تاریخ اصل: 11/3/1331، تاریخ وصول: 12/3/1331 حضرت آیت الله آقای بهبهانی دام ظله، رونوشت حضرت واعظ شهیر آقای فلسفی، رونوشت جناب آقای کاظمی کفالت محترم نخست وزیری، بیانات و گفتار مذهبی جناب آقای فلسفی واعظ شهیر اثرات نیکویی در مجامع و محافل علمی و دینی باقی گذارده است قاطبه اهالی این شهرستان با نهایت بی صبری مترصد استماع نصایح و اندرزهای مفید معظم له هستند و از پیشوایان معظم روحانی و کفالت محترم نخست وزیری استدعا دارند هر چه زودتر مردم مسلمان را به شنیدن بیانات علمی و مذهبی معظم له به وسیله پخش در رادیو امیدوار سازند. |
|
سند شماره 5 از: سمنان، به: تهران، شماره قبض: 58، تعداد کلمه: 93، تاریخ وصول: 18/3/1331 پیشگاه مبارک بندگان اعلیحضرت اقدس همایونی، تهران جریان مسجد سلطانی و تعطیل سخنرانی خطیبی اسلامی جناب آقای فلسفی موجب تأسف و نگرانی عموم مسلمین گردیده انتظار داریم سریعاً جبران این اهانت شده و در بقیه این ایام متبرکه از بیانات شیوای معظم له مستفیض گردیم. محمدعلی تشرفی، رحیم دانایی، عدل تفضلی، عبدالمحمد کاشفی، احمد حسن موسوی، یدالله عندلیب، غلامرضا کاظمی، رحمت اله عدل، عنایت اله محقق طاهری، محمدعلی نجفی، محمدعلی بیوی، علی اکبر دانایی، سید احمد محقق طاهری، سید احمد میرمحمدخانی، اکبر صادقی، بزرگ ایزدپناه، ابوالقاسم نجفی، اسدالله قوامی، احمد محقق. |
|
سند شماره 1/5 جناب آقای کفیل نخست وزیری تلگراف دیگری از طرف آقای محمدعلی تشرفی و عده دیگر از اهالی سمنان در اظهار تاسف از تعطیل سخنرانی جناب آقای فلسفی به پیشگاه مبارک ملوکانه معروض افتاده است که حسب الامر مبارک شاهانه عیناً در پیرونامه شماره 18/3/1331 ـ 1313 به پیوست ارسال می گردد. کفیل دفتر مخصوص شاهنشاهی [حاشیة پایین، اول:] به عرض برسد. 27/3/1331 |
|
سند شماره 2/5 تاریخ: 7/4/1331، شماره: 6624 وزارت کشور تصویب نامه شماره 5042، 7/3/1331 رونوشت تلگراف شماره 58، 18/3/1331 آقای محمدعلی تشرفی و عده دیگر که در متن نامه شماره 1400، 28/3/1331 دفتر مخصوص شاهنشاهی واصل شده است برای اطلاع به ضمیمه ارسال می گردد. از طرف: نخست وزیر [امضای پیش نویس] اعتماد 28/3/1331 |
|
سند شماره 6 وزارت پست و تلگراف و تلفن از: کرمان، به: تهران، شماره قبض: 786، تعداد کلمه: 164، تاریخ وصول: 23/3/1331 جناب آقای کاظمی کفالت محترم نخست وزیری، رونوشت روزنامه اطلاعات رونوشت جناب آقای فلسفی واعظ شهیر. [حاشیه بالا، اول:] عیناً به اداره کل انتشارات و تبلیغات فرستاده شود. 14/3/1331 |
|
سند شماره 7 محضر مبارک آقای دکتر محمد مصدق نخست وزیر ملی ایران به تاریخ: 19 شوال محترماً معروض می دارند مردمان جنوب شهر از زمامداری جناب عالی تشکر می فرمایند بعد، از جناب عالی تقاضا دارند که هر چه زودتر کار جناب مستطاب آقای فلسفی که امروز افتخار ایران است و مورد توجه حضرت آیت الله آقای بروجردی می باشد اصلاح فرمایید بارها با آقای فلسفی تماس گرفتیم ایشان از علاقه-مندان به جناب عالی می باشد برای اینکه مملکت ایران به این طور مبلغ گویا احتیاج تمام دارد. و با این که حضرت آیت الله بروجردی در نبودن حضرت عالی در تهران تلگرافی به شخص شاه نمودند و از ایشان درخواست نمودند که هر چه زودتر کار آقای فلسفی اصلاح شود امیدواریم خداوند جنابعالی را برای ملت ایران نگهدارد. از طرف جنوب تهران [حاشیة بالا، اول:] اجتماعی، 31/4/1331 |
|
سند شماره 1/7 تاریخ: 11/5/1331، شماره: 911/ج/32653، ضمیمه: عین نامه اداره بازرسی نخست وزیری ضمن اعاده مرجوعه شماره 4/8525، 29/4/1331 استدعای آقای حاج میرزا عبدالحسین از جناب آقای نخست وزیر در توجه به آقای فلسفی به طوری که استحضار دارند منبر نرفتن آقای فلسفی در ایام ماه مبارک رمضان بنا به میل شخصی ایشان بوده و در وزارت کشور سابقه ای در این مورد موجود نمی باشد. وزیر کشور [حاشیة پایین:] بایگانی. [امضا: ناخوانا] |
|
سند شماره 8 حضور مبارک بندگان عالی جناب آقای نخست وزیر تاریخ: 25/6/1331 محترماً به عرض عالی می رسانم چون از طرف صنف معمارها و بناخانه تهران همه ساله در مسجد سلطانی زیر گنبد از یک الی دوازده محرم مشغول عزاداری حضرت سیدالشهدا علیه السلام بودیم و از طرفی خطابه وعاظ معروف به وسیله رادیو پخش می شد و چه در داخله و خارج استفاده شایانی عموم هم وطنان عزیز می نمودند اینک بدین وسیله از حضرت اشرف خواهانیم امر و مقرر فرمائید امسال هم موافقت شود که خطابه آقایان وعاظ به وسیله رادیو پخش شود. از طرف: صنف معمارها و بناخانه تهران [حاشیة پایین، اول:] عیناً برای اقدام قانونی به شهربانی کل کشور ارسال می شود. [امضا: ناخوانا] 25/6/1331 |
|
سند شماره 1/8 [شیر و خورشید] تاریخ: 2/7/1331، شماره: 30467/ب/23973/ک ریاست کل بازرسی نخست وزیری معطوفاً به نامه شماره 2/18525، 26/6/1331 برطبق گزارش از اداره انتظامی و کلانتری 8، چگونگی را از هیأت عزاداری معمارها واقع در مسجد سلطانی استعلام، اظهار می دارند که اداره تبلیغات با تقاضای آنها موافقت ننموده است عین مرجوعه ارسالی به پیوست اعاده می گردد. از طرف رئیس شهربانی کل کشور ـ سرتیپ سهیلی [حاشیة پایین:] بایگانی |
رحیم روح بخش
roohbakhsh1965@yahoo.com
تعداد بازدید: 3583
آخرین مطالب
پربازدیدها
شانه‌های زخمی خاکریز - 8
ساعت ده صبح با ماشین حرکت کردیم برای شناسایی مناطق به تصرف در آمده. رسیدیم به شیاری که جاده زده بودند. سمت چپ جاده، چهار دستگاه کامیون بودکه قبلاً برای عراقیها کار تدارکاتی می‌کرد. حالا برای بچه‌های خودی کار تدارکاتی می‌کرد! جلوتر، جاده مقداری سربالایی داشت که به پنجوین می‌خورد. بچه‌های مهندسی با تلاشی پیگیر و طاقت‌فرسا در دل کوه جاده می‌زدند. سمت چپ کوه بچه‌های موتوری مشغول احداث سنگر و محل استقرار آمبولانس بودند.
