پژوهشی خواندنی روی پرچم‌ و نماد کشورهای جهان

فرشید خدایاری، پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران گفت: پرچم ایران از دیرباز تاکنون، دارای نشان‌ها و رنگ‌هایی است که هر کدام معنایی تاریخی و فرهنگی دارند. برای شناخت آن‌‌ها، منابعی درخور توجهی وجود دارد که کتاب «تاریخ پرچم ایران، از باستان تاکنون»، نوشته نصرت‌الله بختورتاش یکی از آن منابع است.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در ادامه سلسله نشست‌های تخصصی موسسه فرهنگی هنری نیشابور، فرشید خدایاری؛ نویسنده و پژوهشگر فرهنگ و تاریخ ایران عصر روز یک‌شنبه (19 دی‌ماه) به بررسی «نشان‌ها و نمادهای تاریخی زنده جهان» پرداخت. این نمادها و نشان‌های باستانی را می‌توان در برخی منابع کهن جست‌وجو کرد.

وی افزود: پرچم هر کشور نشانه‌ای از آرمان‌ها و باورهای مردم آن کشور است. نشانه‌ها و نمادهایی هم که در پرچم ها به کار می‌رود، اغلب ریشه در باورهای کهن آن ملت دارد. پرچم ایران نیز، از دیرباز تاکنون، دارای نشانه‌ها و رنگ‌هایی است که هر کدام معنایی تاریخی و فرهنگی دارند. برای شناخت آن نمادها و نشانه‌ها، منابعی درخور توجه در دست هست. شاید یکی از بهترین آن منابع، کتاب «تاریخ پرچم ایران، از باستان تاکنون»، نوشته نصرت‌الله بختورتاش باشد یا کتابی که به تازگی به نام «درفش ایرانیان» توسط پیمان متین منتشر شده است نیز ماخذی قابل توجه است.

خدایاری افزود: پرچم در اغلب کشورها دارای ارزش بسیاری است؛ تا بدان حد که در کشورهایی مانند آفریقای جنوبی و آرژانتین، برای پرچم‌هایی که یادآور خاطره‌ای تاریخی یا فرهنگی‌اند، موزه ساخته شده است. برخی از کشورها هم به جای پرچم، به نماد کشور اهمیت می‌دهند. پرچم‌ها انواع گوناگون دارند: پرچم‌های دندانه‌دار، بلوکی، صلیب یونانی، صلیب اسکاندیناوی، متقاطع و نمونه‌های دیگر، از انواع پرچم به شمار می‌روند.

هرچند پرچم‌ها استاندارد مخصوصی دارند، اما پرچمی که در میدان‌های صبحگاهی به کار می‌رود، با پرچمی که روی ماشین‌ها استفاده می‌شود، متفاوت است. پرچم‌هایی هم که در سازمان ملل برافراشته می‌شود و مخصوص کشورهای عضو آن سازمان است، اندازه‌های متفاوتی دارد. پرچم کشورها اغلب مستطیل است، اما پرچم کشورهای بلژیک، سوییس، واتیکان، دانمارک و فرانسه مربع است. درباره پرچم فرانسه این نکته گفتنی است که رنگ‌های به کار رفته در آن، همان رنگ‌هایی است که فرانسویان در جریان انقلاب کبیر استفاده می‌کردند.

رنگ پرچم‌ها نشان دهنده سابقه تاریخی و کهن سرزمین است
وی افزود: پرچم کشور لیبی یک استثناء است، چون هیچ نشانه و آرمی ندارد و تنها از یک رنگ پوشیده شده است. آن رنگ را نشانه‌ای از انقلاب کشاورزی می‌دانند. رنگارنگ‌ترین پرچم متعلق به آفریقای جنوبی است؛ این رنگارنگی را نشانه‌ای از احترام گذاشتن به نژادها دانسته‌اند. پرچم فیلیپن نیز از این جهت منحصر به فرد است که در زمان جنگ، رنگ سرخ آن در بالا قرار می‌گیرد و رنگ آبی در پایین، اما در زمان صلح جای آن دو رنگ تغییر می‌کند.

پرچم ایتالیا هم با آن که انتظار می‌رود به سبب سابقه تاریخی و کهن آن سرزمین، پرچمی ریشه‌دار باشد، اما این گونه نیست. پرچم ایتالیا همان پرچمی است که در زمان حمله ناپلئون به این کشور فرانسوی‌ها به کار می‌بردند. از این رو می‌توان پرچم ایتالیایی‌ها را وارداتی دانست. البته مردم ایتالیا پرچمشان را نشانه‌ای از وحدت و استقلال خود می‌دانند.

خدایاری یادآور شد: نارنجی یکی از رنگ‌های به کار رفته در پرچم هلند است؛ چون نارنجی رنگ ملی هلندی‌هاست، اما نکته اینجاست که این رنگ در دریا دیده نمی‌شود. به همین دلیل آن را به رنگ قرمز تغییر می‌دهند. می‌دانیم که هلندی‌ها مردمانی بودند که سفرهای دریایی فراوانی انجام می‌دادند.

گاه در برخی از کشورها انتخاب رنگ پرچم دشواری‌هایی پدید آورده است. برای مثال در کشور چاد بر سر انتخاب رنگ پرچم کشور درگیری‌های خونینی به وجود آمد. پرچم دانمارک هم داستانی شنیدنی دارد. هنگامی که در غروب یکی از روزها یکی از پادشاهان این کشور در قرن دوازدهم میلادی سرگرم جنگ بود، ادعا کرد که صلیب سفیدی را در آسمان دیده است. دانمارکی‌ها از آن روز به بعد همان صلیب سفید را نشانه پرچم خود کردند. صلیب پرچم فنلاند به رنگ آبی است. این به خاطر دریاچه‌های فراوان این کشور است. پرچم سوئد نیز داستانی شبیه به پرچم دانمارک دارد. یکی از پادشاهان آن کشور هنگام دعا صلیب زرد رنگی را می‌بیند و همان را نشانه پرچم کشورش می‌سازد.

پرچم اتریش نیز یادگاری از این داستان است که «دوک لئوپولد پنجم» از فرمانروایان اتریش در قرن 12، کتی را در هنگام جنگ می‌پوشد و کمربندی روی آن می‌بندد. جنگ آنقدر کشت و کشتار داشته که تمام لباس او خونی می‌شود، جز همان کمربندی که روی کت پوشیده بود. از آن پس همان خط کمربند را در پرچم اتریش به کار می‌برند.

وی افزود: روی پرچم تایلند شکل یک فیل بوده است. روزی یکی از روستاییان در حضور پادشاه پرچم را به گونه‌ای می‌گیرد که شکل فیل وارونه می‌شود. این مساله آنچنان پادشاه را به خشم می‌آورد که تصمیم می‌گیرد پرچمی طراحی کند که حتی اگر آن را وارونه هم بگیرند، تصویر آن تغییر نکند. یک سری از پرچم‌ها هم خود ساخته است. مثلاً در کشور ماداگاسکار، مسابقه‌ای برای طراحی پرچم کشور برگزار می‌کنند و بدین گونه طرحی را که یک معلم کشیده است، انتخاب و همان نشانه پرچم ملی ماداگاسکاری‌ها می‌شود.

نمادهای اسطوره‌ای و مذهبی در پرچم برخی از کشورها
این پژوهشگر یادآور شد: پرچم نیوزلندی‌ها و استرالیایی‌ها چندین ستاره دارد. ستاره‌های کناری پرچم آنها صورت‌های فلکی است که فقط در نیمکره جنوبی دیده می‌شود. پرچم مکزیکی‌ها از نمادهای اسطوره‌ای قوم «آزتک» الهام گرفته شده است و عقابی را نشان می‌دهد که ماری را شکار می‌کند و در جایی فرود می‌آید که مکزیکوسیتی کنونی است. پرچم افغانستان نیز دارای نشانه‌ای بسیار کهن است، اما تنها پرچمی است که روی آن منبر و محراب طراحی شده است. خوشه گندمی هم که روی این پرچم دیده می‌شود، به باور افغانی‌ها نشان برکت است.
تنها کشوری هم که روی پرچم خود ساختمان و بنایی را طراحی کرده، کامبوج است. این ساختمان، معبدی متعلق به هزار سال پیش است. قبرس هم تنها کشوری است که نقشه سرزمین خود را روی پرچمش دارد. این به خاطر شرایط حساس سیاسی قبرس است. این کشور از دو بخش یونانی‌نشین و ترک‌نشین تشکیل می‌شود و نقشه کشور نشانه‌ای از تمامیت ارضی آن است، اما نکته جالب اینکه ترک‌های قبرس این پرچم را قبول ندارند.
وی افزود: یکی از زیباترین پرچم‌ها متعلق به قزاقستان است و عقابی را در حال فرود آمدن نشان می‌دهد. سر میله پرچم را هم به شکل بال‌های عقاب ساخته‌اند. علاوه بر مکزیک، دو کشور آلبانی و بوتان هم از اساطیر خود برای نشانه پرچمشان استفاده کرده‌اند. آلبانی‌ها شکل یک عقاب و بوتانی‌ها شکل یک اژدها را روی پرچم خود دارند. 10 کشور هم ماه و ستاره را به نشان اسلام روی پرچم خود قرار داده‌اند. هر چند این نشانه نمادی اسلامی نیست و از امپراتوری عثمانی گسترش پیدا کرده است.
خدایاری خاطرنشان کرد: نشانه ملی پرچم ترکمنستانی‌ها، اسبی ترکمنی، ایرلندی‌ها یک چنگ و هندی‌ها چرخ دنده‌ای به نشانه توسعه کشور است. شیلیایی‌ها هم کرکس را بر روی پرچم خود طراحی کرده‌اند و پرچم نپال شکلی از کوه اورست است. نکته جالب در مورد نشان پرچم سلطنتی دانمارک این است که اگر پادشاه مرد باشد از یک نشان و اگر زن باشد از نشانی متفاوت استفاده می‌کنند.

خبرنگار : آناهید خزیر