گزارش سخنرانیهای بعدازظهر هفتمین نشست تاریخ شفاهی
بررسی نقد و کاربرد آن در تاریخ شفاهی
به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران؛ سومین بخش نشست تخصصی تاریخ شفاهی با حضور مورخان، پژوهشگران، و دانشگاهیان با محوریت «نقد و کاربرد آن در تاریخ شفاهی» عصر امروز (یازدهم بهمن سال 90) در ساختمان مشروطه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی برگزارشد.
در این بخش دکتر مرتضی دهقان نژاد، استاد دانشگاه اصفهان، ابوالفضل حسن آبادی و رحیم نیکبخت اعضای هیات رئیسه هفتمین همایش تخصصی تاریخ شفاهی را تشکیل دادند. در جلسه «نقد و کاربرد آن در تاریخ شفاهی»، آقایان غلامرضا آذری خاکستر مقالهای با عنوان «مرز میان خاطره و تاریخ شفاهی در تدوین کتابهای جنگ»، حبیب الله مهرجو مقالهای درباره «حدود ویرایش در تاریخ شفاهی» و دکتر مهدی ابوالحسنی مقالهای با عنوان «معرفی، تحلیل و نقد کتاب خاطرات عزت شاهی» ارایه دادند.
پیش از ارایه مقالات پژوهشگران و محققان حوزه تاریخ شفاهی در بخش سوم، آقای محمدرضا فیروزکوهی مقاله خود با «تجزیه و تحلیل در تدوین تاریخ شفاهی با رویکرد جدید در تحقیق کیفی» را که در نوبت صبح پیش بینی شده بود ولی به دلیل ضیق وقت ارایه نشد، در فرصت بعد از ظهر ارایه کرد.
غلامرضا آذری خاکستر، کارشناس مصاحبه بخش تاریخ شفاهی سازمان کتابخانه ها موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی که در این همایش به مرز میان خاطره در تاریخ شفاهی و تدوین در کتابهای جنگ پرداخته بود، اشاره کرد: در حوزه تاریخ شفاهی جنگ کتابهای متعددی تدوین شده که بیش از آنکه آنها را در حوزه تاریخ شفاهی مورد بررسی قرار داد باید در حوزه خاطره نگاری مورد بررسی قرار داد.
وی در ادامه با نقد کتاب «سرباز سالهای ابری» خاطرات عبدالحسین بنادری، سؤالات پرسیده شده در این کتاب را به جلسه امتحانی تشبیه کرد و افزود: نحوه سؤال در این کتاب به صورت یکطرفه بوده و از طرفی برخی سؤالات نامفهوم بوده و هیچ ارتباطی بین مصاحبه کننده و مصاحبه شونده وجود ندارد. در کتاب حاضر تعدادی از اسامی شهدا و فرماندهان جنگ آمده که مورد گویاسازی قرار نگرفتند و این را میتوان یکی از آسیبهای کتاب دانست. در بحث تاریخ شفاهی مصاحبه کننده باید توجه ویژه به مفهوم مستندنگاری داشته باشد و از پرداختن به حواشی خودداری کند. از طرفی باید در تدوین تاریخ شفاهی و آثاری که با مفاهیم خاطره نویسی تولید میشوند تفاوت هایی قائل شد.
در ادامه بخش سوم از هفتمین همایش تخصصی تاریخ شفاهی، حبیب الله مهرجو به ارایه مقاله خود با موضوع حدود ویرایش در تاریخ شفاهی» پرداخت. وی تاریخ شفاهی را منبعی از خاطرات نهفته در سینه افراد معرفی کرد و اذعان داشت: این خاطرات با صدا و تصویر مستند خواهند بود. از طرفی پیاده سازی و ویرایش این مطالب از اهمیت بالایی برخوردارند. زبان گفتار راوی باید بی واسطه و دخل و تصرف به زبان نوشتار تبدیل شود.
مهرجو مراحل ویرایش در تاریخ شفاهی را به سه دسته مصاحبه، پیاده سازی و ویرایش تقسیم بندی کرد و افزود: مصاحبه با دسته بندی سوالات آغاز میشوند، از طرفی مصاحبه کننده نباید نقش ضبط صوت داشته باشد بلکه مصاحبه شونده را باید به چالش بکشاند تا تمام حقایق بازگو شود. پیاده سازی مصاحبه نیز یکی دیگر از مراحل با اهمیت در امر ویرایش تاریخ شفاهی است. فردی که نوار را پیاده میکند باید به خوبی به لحن مصاحبه شونده دقت کند و هر آنچه که میشنود را به دقت پیاده سازی کند. چرا که باید گفتار راوی را برای حفظ اصالت راوی بیان کند و نگاه داوری و نقادانه به مصاحبه نداشته باشد.
وی در ادامه به بخش ویراستاری در ویرایش تاریخ شفاهی اشاره کرد و گفت: ویراستار متن تاریخ شفاهی با زبان معیار و دستور زبان فارسی مطابقت میدهد. ویراستار باید حدود دست بردن به متن را با مشورت راوی و مصاحبه کننده رعایت کند. لحن راوی به وسیله ویراستار باید ساده و روان از زبان عامه و گفتاری به متن نوشتاری تبدیل شود. ویراستار همواره باید در کلیت اثر بکوشد و اشراف کافی به مطالب داشته باشد. ویراستار برای حذف بعضی از کلمات و اصطلاحات از شیوه نامه ناشر مورد نظر استفاده کند. این شیوه نامه تکلیف ویراستار را معین میکند. چرا که گاهی با تغییراتی که ویراستار ایجاد میکند، باعث میشود که راوی بگوید که متن مورد نظر با گفتمانی که او بیان داشته بسیار متفاوت و نامفهوم بوده است.
آخرین مقالهای که در بخش «نقد و کاربرد آن در تاریخ شفاهی» ارایه شد، با موضوع «معرفی، تحلیل و تدوین کتاب خاطرت عزت شاهی» توسط دکتر مهدی ابوالحسنی صورت گرفت. وی در ابتدا به معرفی فرآیند تولید و مصاحبه آن اشاره کرد و در بخش نقد از دو منظر محتوایی و ساختاری مورد توجه قرار داده و اظهار داشت: اثر حاضر از منظر ساختاری به ویژگیهای داده ها، گفتمان سیاسی و روایت عزت شاهی، مغفول و مسکوت ماندن تاریخ، فقدان یا کمبود راستی آزمایی روایت و روانشناسی شخصیت و پایگاههای طبقاتی راوی مورد نظر قرار گرفت. از منظر ساختار میتوان نگاه آسیب شناسانه در تدوین اثر داشت. در کتاب حاضر من راوی در بسیاری از موقعیتها خود را به خوبی نشان داده است.
وی در ادامه افزود: از مزایای تدوین محسن کاظمی در این اثر میتوان به تنوع و تعدد منابعی که در این کتاب مورد استفاده قرار گرفته است، اشاره کرد. این کتاب با استناد بر مدارک شفاهی شکل گرفته و منابع مکتوب متنوع و جالبی داشته است.
در پایان این بخش رسول جعفریان، رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی با اشاره به بازار خوب مکتوبات تاریخ شفاهی در کشور اظهار داشت: عمده این آثار در زمینه تاریخ شفاهی انقلاب و جنگ است، در صورتی که زمان آن فرا رسیده بعد از بازار خوب در زمینه تاریخ شفاهی به سراغ بخشهای مغفول مانده در تاریخ شفاهی چون بخش صنعت، چاپ، تاریخ محلی بپردازیم. در زمینه تاریخ صنعت و محلی دچار فقر منابع هستیم.
وی در ادامه افزود: از طرفی باید از دریچه زبان عربی به جهان راه پیدا کنیم و آثار خود را به جهانیان معرفی و مطرح کنیم. کشور ما به دلیل زبان فارسی دچار محدودیت هایی است، برای آنکه در پژوهشهای فراملی مطرح باشیم باید تعدادی از آثار فاخرمان را به زبان عربی به جهان معرفی کنیم. از اساتید و کارشناسان برجسته کشورهای همسایه چون عراق، پاکستان، تاجیکستان، هندوستان در کشورمان استفاده کنیم. همان طور که اساتید برجستهای از کشورمان در دانشگاههای این کشورها فعالیت دارند ما نیز از اساتید آنها در دانشگاه هایمان استفاده کنیم. فرهنگ تاریخی که در کشورمان نوشته میشود بسیار محلی و ملی است و باید پا را فراتر بگذارد.
جعفریان اظهار داشت: این محصول ملی که ماحصل فکر ها، تجربهها و زحمات متعددی ایت باید به صورت فراملی مطرح شود. در حقیقت به نوعی فرهنگ و تمدن ملی کشور مان را به کشورهای همسایه انتقال دهیم تا از آن طریق به جهانیان صادر شود.
پس از پایان بخش سومین همایش تخصصی تاریخ شفاهی، بخش «میزگرد کارگاهی (پرسش و پاسخ)» با حضور آقایان عزیزی، معاونت مرکز اسناد کتابخانه ملی، دکتر نورایی؛ رئیس گروه تاریخ دانشگاه اصفهان؛ دکتر علی اصغر سعیدی، استادیار و مدیر گروه برنامهریزی و رفاه اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران؛ مرتضی رسولی پور، بخش تاریخ شفاهی موسسه مطالعات تاریخ ایران؛ حجت الاسلام سعید فخرزداه، رئیس دفتر تاریخ شفاهی حوزه هنری و علیرضا کمری، پژوهشگر برگزار میشود.
گزارش از فاطمه نوروند
تعداد بازدید: 8863