مفهوم انقلاب مشروطه

کلاً اصطلاح‌ انقلاب‌، چه‌ به‌ لحاظ‌ منطوِق و چه‌ به‌ لحاظ‌ مفهوم‌ و خاصّه‌ به‌ لحاظ‌ مصادیق‌ انضمامی‌ واقعی‌ که‌ در تاریخ‌ داشته‌، قابل‌ تامل‌ و بررسی‌ است‌. در زبان‌ فارسی‌ و عربی‌ آن‌ از ریشه‌ «قَلَبَ» به‌ معنای‌ تغییر و تحول‌ است‌ و در زبانهای‌ اروپائی‌ از ریشه‌ لاتینی‌ Revolutio گرفته‌ شده‌ که‌ دائره‌ شمول‌ بسیار وسیعی‌ دارد که‌ از کاربرد سیاسی‌ و اجتماعی‌ آن‌ به‌ مراتب‌ تجاوز می‌کند.

تأثیر و کاربرد تاریخ در سینما

من هرچه می­دانم از تاریخ می­دانم و این موضوع را که روایت سینمایی چه برداشتی از تاریخ دارد، باید به عهده­ی دست­اندرکاران سینما و کسانی مشغول تدوین و تنظیم روایت­هایی به سبک خودشان هستند، گذاشت تا توضیح دهند. من و همه­ی کسانی که با تاریخ سروکار داریم، تاریخ را علمی می­دانیم که در مورد وقایع گذشته بحث می­کند و هدفش نیز ارزیابی حقیقت است.

روایت تاریخی و روایت سینمایی

به نظرم باید به دنبال خاستگاه نخست سینمای تاریخی باشیم. من تاریخ اروپایی آن را نمی‌دانم اما هرچه بود و هست به تفنن به میان ما آمد. پیش از انقلاب گرایش اندکی در این زمینه بود؛ اما بعد از انقلاب، به تناسب اهمیتی که تاریخ یافت، این رشته از سینما نیز مهم شد.

تأملی در تاریخ شفاهی

در نگاه تفسیرگرایی (هرمونیتیکی)(1) از تاریخ، کل هستی به عنوان یک متن(2) نگریسته می‌شود. ویژگی متن لایه لایه بودن آن است. در پس هر ورقه و لایه معنایی نهفته است. تفاوت متن با اثر، همین است. یعنی اثر دارای لایه‌های متعدد نیست و شما در آن فقط با یک لایه برمی‌خورید. ولی در متن به لایه‌های متعدد برمی‌خورید. لذا بسیاری از هرمونتسین‌ها معتقدند کل هستی یک متن است

تحولات آموزشی دوران پهلوی

علی دهقان یکی از فرهنگیان قدیمی و فارغ‌التحصیل دارالمعلمین عالی می باشد که حدود شصت سال از عمر خود را در امور فرهنگی و مدارس سپری کرده است. وی در این گفت وگو ضمن تشریح اوضاع فرهنگی و بیان مشکلات موجود در راه توسعه و گسترش مدارس و مراکز آموزشی به شرح خاطراتی از جنگ جهانی اول و دوم، اشغال بخشهایی از خاک ایران توسط سربازان بیگانه، اوضاع آذربایجان و اعلام خودمختاری آن توسط پیشه‌وری پرداخته و نحوة عملکرد استانداران آذربایجان، وزیران فرهنگ، نخست‌وزیران و برخی دیگر از رجال عصر پهلوی را به نقد کشیده است.

از گویندگی‌ در رادیو تا نمایندگی‌ مجلس‌

آنچه‌ در پی‌ می‌آید خلاصه‌ متن‌ مصاحبه‌ با سید رضا سجادی‌ از گویندگان‌ پیشین ‌رادیو ایران‌؛ شهردار شهرهای‌ مشهد، اصفهان‌ و رشت‌؛ سرپرست‌ شهرداریهای‌ استان‌ خوزستان‌؛ مدیرکل‌ رادیو ایران‌ و یک‌ دوره‌ نمایندة‌ مجلس‌ شورای‌ ملی‌(دورة‌ 23) است‌. ویژگی‌ عمدة‌ خاطرات‌ مصاحبه‌شونده‌، در مقایسه‌ با بسیاری‌ از خاطرات‌ مشابه‌، اکتفا به‌ تجارب‌ و دانسته‌های‌ شخصی‌ و اجتناب‌ از وسوسة‌ تحلیل‌، داوری‌ و کلی‌گویی‌ است‌.

فضای خاطره نویسی ما

وقوع انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی باعث ظهور رویکرد شفاهی در تاریخ‌نگاری معاصر ما گردید، امّا برای رسیدن به استانداردی مورد قبول، چون و چراهای زیادی لازم است. دور شدن از ملاحظه‌کاری‌های سیاسی برای تاریخ‌نگاری انقلاب ممکن است توقعی بیش از حد به نظر آید، با این حال از ضرورت آن چیزی نخواهد کاست. همچنین در تدوین تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس، که سرشار از فداکاری و اخلاص و رشادت بوده است، ‌باید از موانعی چون روزمرگی، پراکنده‌کاری، بی‌برنامه‌گی و کمبودهای سخت‌افزاری گذر نماییم تا بتوانیم حق مطلب را تا حدودی ادا کنیم.

به آن روز نزدیک امیدوارم

فقط حرفه‌ای‌ها کارش را می‌بینند. او پشت پرده است. برای کارش مثال‌های متفاوتی می‌آورند. یکی که جبر حساب و کتاب زندگی امانش را می‌بُر‌ّد و خسته می‌شود، دیگری برای دوا و دکتر چشمش بیمه‌ای ندارد. که عمری خود را مسئول تر‌و‌خشک کردن نوشته‌های این‌و‌آن می‌داند. سوی دیگر و روی دیگر این سکه جادوی کلمه است. کلمه‌هایی که پشت هم رج می‌کشند و در مقابل چشمان خواننده رژه می‌روند، پرکشش و جذاب خواننده را مسحور عرصة جولان‌دهی خود می‌کنند. حال شعر باشد، داستان، نمایشنامه یا هر‌چیز دیگری. مهم ویرایش آن است که نوشته‌ای زیبا و روان چشم را روی کاغذ بلغزاند

کودتای ٬١٢٩٩ دولت مصدق ٬ نفت و تاریخ

در فروردین ماه سال ١٣٧٥ در مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران با آقای حسین مکی ٬ مورخ سرشناس تاریخ معاصر ٬ گفتگویی صورت گرفت. این گفتگو ٨ ساعت به درازا کشید ٬ آقای مکی با حوصله تمام سخن گفت ٬ و حاضر در جلسه ٬ و نه مکی ٨٥ ساله ٬ این گفتگو « جوانان » سرانجام به علت خستگی پایان یافت.

دشواری پژوهشگر بودن

کتاب «هنر در گرماگرم انقلاب» رسماً‌ از سال 1381 آغاز شد؛ البته با پشتوانه‌ای که از دو ـ سه سال قبل فراهم کرده بودم. در این سال من در پژوهشگاه فرهنگ و معارف مشغول به کار شدم و در آغاز کارم طرحنامه هنر در گرماگرم انقلاب را به شورای پژوهشی دادم.