«تحلیل عملیات طریق‌القدس»

کتاب «تحلیل عملیات طریق‌القدس» نوشته امیران سرتیپ مسعود بختیاری و نصرت‌الله معین‌وزیری، توسط سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع‌مقدس ارتش به چاپ رسیده است.

عملیات طریق‌القدس، دومین عملیات موفقیت‌آمیز ایران پس از عملیات ثامن‌الائمه(ع) (شکست حصر آبادان) و اولین نبرد مدون ایران در دفاع مقدس است.

مسعود بختیاری و نصرت‌الله معین‌وزیری که جزو فرماندهان ارتشی این عملیات بوده‌اند، روند طرح‌ریزی، تصمیم‌گیری، نحوه اجرا و هدایت عملیات طریق‌القدس و همچنین تجزیه و تحلیل مراحل طرح‌ریزی و اجرای این عملیات بر مبنای کاربُرد اصول جنگ را در کتاب «تحلیل عملیات طریق‌القدس» به تصویر کشیده‌اند.

جغرافیای طبیعی، ویژگی‌ها و اهمیت نظامی دشت آزادگان، به عنوان جبهه میانی جنگ، در فصل اول این اثر توصیف شده و چگونگی تجاوز نیروهای عراقی به این منطقه بیان شده است.

به گفته نویسندگان کتاب «تحلیل عملیات طریق‌القدس» تا قبل از طرح‌ریزی و اجرای این نبرد، 5 عملیات آفندی با هدف عقب راندن دشمن و آزادسازی مناطق اشغالی در دشت آزادگان اجرا شدند که از جمله آن‌ها می‌توان به «عملیات آزادسازی سوسنگرد» و «عملیات آفندی نصر» اشاره کرد.

زمینه‌ها و دلایل طراحی عملیات طریق‌القدس، انتخاب نیروهای عمل‌کننده سپاه و ارتش برای شرکت در این نبرد از زبان طراحان و فرماندهان آن مانند «امیرسرتیپ شهید علی صیادشیرازی» در کتاب آورده شده است.

یکی از ویژگی‌های کتاب «تحلیل عملیات طریق‌القدس» شرح لحظه به لحظه این عملیات با تاکید بر ساعت و دقیقه تحرکات یگان‌های عمل‌کننده و فراز و فرودهای آن است. اولین تحرکات ایران برای آغاز عملیات طریق‌القدس در این کتاب، به شرح زیر توصیف شده است: «با قرار گرفتن عقربه ساعت روی ساعت 00:30 ناگهان صدای غرش توپ‌ها و غریو شلیک موشک‌های کاتیوشا مانند رعد در فضا پیچید. این اجرای یک آتش سنگین توپخانه بود که برابر طرح لشکر 16 زرهی توسط تیپ سه آن لشکر در منطقه کرخه کور برای فریب دشمن اجرا می‌گردید... در همین ساعت (00:30 روز یکشنبه هشتم آذر ماه 1360) لشکر 16 زرهی و تیپ 3 لشکر 92 زرهی طی پیامی به ستاد کربلای یک اعلام داشتند که همه نیروها عملیات را شروع نموده‌اند و بدین ترتیب، نبرد طرح عملیاتی، پس از حدود یک ماه و نیم تلاش و تهیه برای آمادگی آغاز گردید.»

دستاوردهای نظامی عملیات طریق‌‌القدس و متن کامل پیام امام‌خمینی (ره) به فرماندهان و طراحان این عملیات، در بخش پایانی فصل اول این اثر منتشر شده‌اند. بنیان‌گذار انقلاب اسلامی در بخشی از پیام خود تاکید کرده‌اند: «آن‌چه برای اینجانب غرورانگیز و افتخارآفرین است، روحیه بزرگ و قلوب سرشار از ایمان و اخلاص و روح شهادت‌طلبی این عزیزان که سربازان حقیقی ولی‌الله الاعظم ارواحنا فداه هستند می‌باشند و این است فتح‌الفتوح...»

فصل دوم کتاب «تحلیل عملیات طریق‌القدس» با بررسی کاربرد اصول نه گانه جنگ (هدف، آفند، تمرکز قوا، صرفه‌جویی در قوا، تامین، مانور، وحدت فرماندهی، غافلگیری و سادگی) در عملیات ادامه پیدا کرده و در پایان بررسی این فرآیند به این نتیجه رسیده‌‌اند که اصل سادگی، در عملیات طریق‌القدس به نحو شایسته‌ای رعایت شده است.

مسعود بختیاری و نصرت‌الله معین‌وزیری در بخش پایانی کتاب «تحلیل عملیات طریق‌‌القدس» نحوه کاربرد عوامل فیزیکی، غیرفیزیکی و عوامل موثر بر افرایش یا کاهش توان رزمی در این عملیات موفقیت‌آمیز را مورد تحلیل قرار داده و در بخشی از آن آورده‌اند: «در عملیات طریق‌القدس، بهره‌برداری صحیح نیروهای پیاده خودی از شکل و جنس زمین و موانع آن از قبیل مناطق رملی، هورالعظیم و تا حدی رودخانه‌ها سبب گردید که قابلیت انعطاف طرح پدافندی دشمن به شدت تقلیل یابد.»

ضمیمه این اثر پژوهشی جنگ نیز به بیان وضعیت و تمهیدات نیروهای هوایی دو طرف درگیری اختصاص پیدا کرده و در پایان، پشتیبانی هوانیروز جمهوری اسلامی ایران و اقدامات این نیرو در عملیات طریق‌‌القدس بیان شده است.

کتاب «تحلیل عملیات طریق‌القدس» در قطع رقعی و 252 صفحه، با شمارگان 4 هزار نسخه و بهای 40هزار ریال، به همت سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع‌مقدس ارتش (ساحادم) وارد بازار نشر شده است.

خبرنگار : مریم اسدی جعفری