در امر تاریخ شفاهی قائل به جریان‏سازی هستیم

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران؛ کارگاه تکمیلی تدوین تاریخ شفاهی دفاع مقدس به منظور ارایه مباحث آموزشی و تخصصی در زمینه تدوین اثر با گرایش تاریخ شفاهی به علاقه‏مندان و اهالی قلم ارایه شد. این کارگاه با حضور کاظم فرامرزی، رئیس مرکز اسناد و کتابخانه پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، محسن غنی‏یاری، پژوهشگر و مدرس دانشگاه و جمعی از نویسندگان حوزه خاطرات و تاریخ شفاهی از استان‏های مختلف کشور، یازدهم مهر ماه سال جاری در سالن اجتماعات پژوهشگاه در دو نوبت صبح و عصر برگزار شد.
برگزاری این جلسات و کارگاه‏های آموزشی در برخی از استان‏های کشور بازتاب خوبی داشت. فرامرزی با تاکید بر اینکه 4 سال است پژوهشگاه بر روند تاریخ شفاهی تاکید دارد، اظهار داشت: «اهمیت و ضرورت تاریخ شفاهی امری بدیهی است، چرا که به عنوان یک سند تاریخی در آینده به شمار می‏آید. برخی از استان‏های کشور که با خلا سند در زمینه دفاع مقدس مواجه هستند با جمع‏آوری خاطرات شاهدان عینی وقایع جنگ و با نگاهی پژوهشی به تاریخ دفاع مقدس، می‏توانند آرشیوی از اسناد جنگ درباره نقش نیرو‏های رزمنده استان را در طول 8 سال جنگ تحمیلی گردآوری کنند.»
وی در ادامه افزود: «در طی این سال‏ها امر خاطره‏نگاری با مقوله تاریخ شفاهی که بسیار متفاوت از یکدیگر است، اشتباه می‏شد، برای ورود به این صحنه و آشنایی با مقوله تخصصی و علمی تاریخ شفاهی فراز و نشیب‏های بسیاری را متحمل شدیم و درباره چیستی تاریخ شفاهی نظرات مختلف صاحب‏نظران این حوزه را جمع‏آوری کردیم، چرا که در مقوله تاریخ شفاهی نمی‏توان به یک تعریف مطلق دست یافت. فضای حاکم در حوزه دفاع مقدس بیشتر ادبی بود و ما باید این فضا را به مقوله تاریخی نزدیک می‏کردیم. تاکنون 16 کارگاه تاریخ شفاهی به منظور آشنایی با مبانی علمی و تخصصی تاریخ شفاهی توسط پژوهشگاه در استان‏های مختلف کشور برگزار کردیم.»
فرامرزی با اشاره به سرمایه‏گذاری در استان‏ها افزود: «البته وضعیت استان‏ها با یکدیگر متفاوت بود. بنابراین طرح و برنامه‏های مورد نظر در برخی از استان‏ها خوب پیش رفت و برخی از استان‏ها با کندی مواجه شد. مهمترین محور مورد نظر در پژوهشگاه جمع آوری مدارک و سوابق سندی از دوران دفاع مقدس است، به طوری که در برخی از استان‏ها مقوله سند مسکوت واقع شده بود، بنابراین به منظور جمع‏آوری سند باید به سراغ شاهدان زنده و واقعی ماجرا می‏رفتند تا اسناد و مدارک مستند را از طریق مصاحبه با این افراد جمع‏آوری کنند. زمانی که فضای مصاحبه شکل گرفت با نواقص و اشکالاتی مواجه شد، بنابراین بهترین راه مقابله با این مشکلات آموزش در امر تاریخ‏نگاری و تاریخ شفاهی جنگ دیده می‏شد. بعد از شناسایی استعداد‏ها و ظرفیت‏های استان در امر تاریخ شفاهی، مباحث آموزشی و تخصصی در زمینه مصاحبه و نحوه پرسش و پاسخ را به علاقه مندان در کارگاه‏های آموزشی تاریخ شفاهی ارایه می‏دادیم.»
رئیس مرکز اسناد کتابخانه پژوشگاه علوم و معارف دفاع مقدس اظهار داشت: «در رویکرد تاریخ شفاهی قائل به جریان‏سازی هستیم. با شناسایی استعداد و ظرفیت‏های استان‏ها در این مسیر گام برداشتیم. بعد از آموزش فن مصاحبه و جمع‏آوری اثر بنا را بر این گذاشتیم که تدوین را آموزش دهیم در حقیقت مصاحبه‏گر را به سمت تدوین اثر بکشانیم.
از موارد ضروری در تدوین، تشخیص نیاز مخاطب درباره دفاع مقدس است و اینکه او می‏خواهد چه چیز درباره آن دوران بداند، بسیاری از نسل کنونی دفاع مقدس را از طریق رسانه‏های ارتباط جمعی مانند رادیو و تلویزیون می‏شناسند، در صورتی که دفاع مقدس ناگفته‏های بسیاری دارد. به همین منظور به دنبال شناختن نیاز‏های مخاطب رفتیم تا متن را براساس آن تهیه و تنظیم کنیم. از طرفی این فضا را برای مصاحبه‏کننده و مصاحبه‏شونده مشخص کردیم تا با استفاده از آن در این مسیر گام بردارد.»
وی افزود: «از سویی یکی دیگر از ضرورت‏های تدوین ارایه الگویی ثابت به تدوینگر است، یعنی با استناد به آثار قوی که در گذشته تدوین شده شیوه‏های تدوین را پیش ببریم. همچنین به دنبال این بودیم که مصاحبه‏کننده را پای تدوین ببریم که تاثیر بیشتری در ارایه مطلب به مخاطب داشته باشد. برخی از استان‏ها مانند گیلان و همدان در زمینه تاریخ شفاهی حرکت‏های اثربخشی صورت داده‏اند. بنابراین سعی شد تا فضایی صمیمانه همراه با ارایه آموزش و تجربه به ظرفیت‏ها و استعداد‏های توانمند در حوزه تاریخ شفاهی در استان‏ها آثار معقول و حقیقی تولید کنیم تا در آینده به عنوان سند پاسخگوی نیازهای مخاطب باشد. اثری که از آفت‏ها و آسیب‏هایی که مقوله تاریخ شفاهی و سندسازی را تهدید می‏کند، دور بماند.»

خبرنگار فاطمه نوروند