کارگاه آموزش تاریخ شفاهی – 4
تفاوت خاطرات و تاریخ شفاهی
در «خاطره» اصل «راوی» است؛ اما در «تاریخ شفاهی» اصل «مصاحبه» است. چون قرار است مصاحبه‌کننده قانع شود، سؤالات عمقی از مصاحبه شونده پرسیده می‌شود و با او شروع به مباحثه می‌کند. آن چیزی که خاطره را تبدیل به تاریخ شفاهی می‌کند، همین مباحثه‌ای است که مصاحبه‌کننده با مصاحبه‌شونده انجام می‌دهد.کارگاه آموزش تاریخ شفاهی - 3
سند و مصاحبه
از آنجا که تاریخ شفاهی یک تاریخ است پس باید مستند باشد و آن‌را از سند نقل کنیم پس در این‌جا ما ادعا می‌کنیم که خاطره یک سند است؛ اما آیا واقعاً خاطره یک سند است؟ در گذشته تا حدود 50-40 سال پیش به موارد مکتوب (کاغذی) سند می‌گفتند اما امروزه شفاهی‌کاران به هر چیزی که «دال» دارد و بر واقعه، حادثه، گفتار یا امثال آن دلالت می‌کند سند می‌گویند. به طور مثال وقتی کسی می‌گوید «من رفتم و یک تانک را زدم» چون این گفته او بر حادثه‌ای دلالت می‌کند، یک سند است.کارگاه آموزش تاریخ شفاهی – 2
خاطره
آن‌چه را که راوی دیده، شنیده، گفته یا انجام داده، خاطره می‌گویند. به طور مثال اگر راوی بگوید: «من در عملیات کربلای5 اسیر گرفتم» خاطره است اما اگر بگوید: «در عملیات والفجر8 رزمندگان به پیروزی رسیدند» دانسته است. در خاطره، فاعل راوی است. خاطره را براساس مدل‌های مختلفی دسته‌بندی می‌کنند. در یک تقسیم‌بندی، خاطره به شفاهی یا مکتوب تقسیم می‌شود.کارگاه آموزش تاریخ شفاهی – 1
کلیات
سایت تاریخ شفاهی در نظر دارد مطالب آموزشی برخی کارگاه‌های تاریخ شفاهی را به صورت مکتوب در اختیار مخاطبان قرار دهد. مجموعه حاضر با استفاده از مطالب یکی از کارگاه‌های آموزشی از این دست تنظیم شده است. همانطور که ملاحظه خواهید کرد بسیاری از مطالب ارائه شده مطالب بکر یا کمتر گفته شده نیست، اما سعی شده مطالب دسته‌بندی‌شده ارائه شود تا بیشتر مورد استفاده قرار گیرد.هفتمین نشست مجازی تاریخ شفاهی ایران
اصول، چارچوب‌ها و استانداردهای انجام تاریخ شفاهی – 7
بخش پایانی
طی دو یا سه دهه اخیر بحث تاریخ شفاهی دچار یک نوع تحریف شده است. تاریخ شفاهی یکی از شیوه‌های گردآوری سند به منظور نمایش واقعیت تاریخی در گذشته از دیدگاه یک مورخ برای نگارش تاریخ است؛ بنابراین تاریخ شفاهی یک دسته از اسناد هستند که در کنار اسناد کتابخانه‌ای و دیگر منابع که وجود دارند. آن چیزی که اکنون در جامعه ما مطرح است، یعنی یک محقق یا یک تحلیل‌گر برجسته پیدا شود و با کارشناسان یک موضوع صحبت کرده و این گفت‌وگوها به صورت منظم، رده‌بندی و طبقه‌بندی و سپس منتشر شود.هفتمین نشست مجازی تاریخ شفاهی ایران
اصول، چارچوب‌ها و استانداردهای انجام تاریخ شفاهی - 6
در برخی از این همایش‌ها یا گروه‌های علمی که کار تاریخ شفاهی انجام می‌دهند یا برگزار می‌کردند، بعضاً فردی آمده بود درباره تاریخ شفاهی قنات‌های باستانی فلان منطقه سخن می‌گفت. اگر این قنات از دوره باستان است و کسانی که این قنات‌ها را حفر کردند از چندین قرن پیش هستند، ما اصلاً نمی‌توانیم در حوزه تاریخ شفاهی، بیاییم درباره مقنی‌ها و کسانی که کار حفر قنات انجام می‌دادند صحبت کنیم و بگوییم امروزه در قید حیات هستند. چنین چیزی ممکن نیست که تاریخ شفاهیِ آنها را داشته باشیم؛ اما می‌شود درباره تکنیک‌ها و فنونی که تا همین دوران اخیر هم استفاده می‌شده صحبت کرد.هفتمین نشست مجازی تاریخ شفاهی ایران
اصول، چارچوب‌ها و استانداردهای انجام تاریخ شفاهی - 5
درباره راوی به نظرم می‌آید که اگر بتوانیم راجع به راویان، تحقیق پیشینی مفصلی انجام دهیم و ببینیم در کدام رخداد، این‌ها خودشان شاهد بودند، در کدام رخداد راوی هستند (منظور منابع دست یک و دست دو)، بتوانیم اعمال کنیم که البته کار سختی است و گفتن آن آسان است و خیلی هم کار پیچیده‌ای است و ببینیم کسی که راجع به این موضوع روایت می‌کند خودش کجای این موضوع است؛ آنجا می‌شود راجع به راویان هم مفصل صحبت کرد. البته عناصری مثل سن و دانش و اطلاعات و درگیر بودن و متخصص بودن و امثال این‌ها سر جای خودش باقی است.پیشگیری از حواس‌پرتی در مصاحبه تاریخ شفاهی
یکی از چالش‌های پیش روی پژوهشگران تاریخ شفاهی، حواس پرتی (distractibility) و عدم تمرکز کافی از سوی مصاحبه‌شونده است. این وضعیت که گاهی همراه با توجه به مسائل و موضوعات غیر مرتبط است، نه تنها موجب ضعف روایت می‌شود که به موقعیت راوی نزد مصاحبه‌گر و بهره‌برداران از مصاحبه هم آسیب می‌زند. برای حل این مشکل یا کاهش آسیب‌های ناشی از آن چه اقداماتی را باید در دستور کار قرار داد؟هفتمین نشست مجازی تاریخ شفاهی ایران
اصول، چارچوب‌ها و استانداردهای انجام تاریخ شفاهی - 4
در مرحله کنونی موقعی که وارد کارِ مطالعه تاریخی می‌شویم باید طرح داشته باشیم تا بتوانیم به تناسب مطالعات تاریخی، داده مناسب گردآوری کنیم. این را هم باید بپذیریم که ما هرکاری بکنیم، نظام ارزش داوریِ راوی و شاید وقت‌هایی هم روایت‌کننده یعنی مصاحبه کننده وجود دارد. به هر حال آن نکته گفت‌وگو یعنی دیالکتیک تولید متن تاریخ شفاهی، کاملاً مورد توجه است.هفتمین نشست مجازی تاریخ شفاهی ایران
اصول، چارچوب‌ها و استانداردهای انجام تاریخ شفاهی - 3
در گام اول استانداردهای عمومی برای جامعه تاریخ‌شفاهی‌کار را به جلو پیش ببریم و در گام دوم درباره استانداردسازی، استانداردسازی ریز یعنی همانطور که در خیلی از مراکز در دنیا برقرار است صحبت کنیم. بعد از استاندارد انجمن تاریخ شفاهی، مراکز زیادی برای خودشان استاندارد جداگانه‌ای طراحی کردند. در حال حاضر بسیاری از مراکز در آمریکا و اروپا برای خودشان استانداردهای جداگانه‌ای دارند و آنها را حتی در حوزه پیاده‌سازی و تدوین بومی‌سازی و خیلی تخصصی‌تر کرده‌اند،5
...
آخرین مطالب
پربازدیدها
شانه‌های زخمی خاکریز - 4
هر کس که می‌توانست خودش را به پنجره رساند و سرش را بیرون کرد تا هوای تازه استنشاق کند. شیشه دستم را پاره کرده بود. یکی از بچه‌ها گفت که بروم پانسمان کنم. گفتم: ـ آنها آنجا منتظر هستند، پام برسه کتک می‌خورم. یکی از بچه‌ها که اسلحه را از دستم گرفته بود، پرسید: ـ دستت چه شده؟ با تردید گفتم: ـ شیشه رفته، پاره شده.
