میراثی بدون نظام حقوقی

تاریخ شفاهی که از طریق مصاحبه‌های هدفمند انجام می‌شود، بخشی از گذشته را حفظ و به نسل‌های بعدی منتقل می‌کند و حاوی منابع مهمی برای پژوهشگران رشته‌های مختلف علمی است. بسیاری از وقایع و اطلاعات دوره معاصر از طریق همین فایل‌های صوتی و تصویری، ماندگار می‌شوند که بدون آن‌ها امکان حفظ و انتقال به آینده را ندارند. مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، در بسیاری از مواقع، موقعیتی منحصر به فرد دارند و حفظ و نشر آن‌ها از جهات مختلف حائز اهمیت است؛ خصوصاً از آن رو که شاید...

آثار تاریخ شفاهی و مشکلات پیش رو-2

در تولید و انتشار آثار تاریخ شفاهی، افراد مختلفی نقش دارند مانند: فردی که خاطرات را در ذهن دارد (راوی)، مصاحبه‌کننده، تدوین کننده، ناشر، سرمایه‌گذار و نقش‌هایی از این دست. هرچند تولید آثار تاریخ شفاهی با تولید گونه‌های دیگر آثار ادبی شباهت‌هایی دارد، اما در این میان تفاوت‌هایی هم وجود دارد. چراکه هر کدام از نقش‌هایی که در تولید این اثر دخیل هستند می‌توانند ادعا کنند حقوق اثر متعلق به آن‌هاست و در صورت حذف آن‌ها از چرخه تولید، کار به سرانجام نمی‌رسید. پرسشی که در این‌جا مطرح می‌شود این است که حقوق معنوی و مادی یک اثر تاریخ شفاهی واقعاً متعلق به کیست؟

کیفی‌سازی آثار تاریخ شفاهی -2

تعامل بیشتر با مخاطب: پیشرفت فناوری ابزارهایی در اختیار تولیدکنندگان کتاب‌های تاریخ شفاهی قرار داده است که با کمک آنها می‌توان تعامل بهتر و بیشتری با مخاطب داشت. به طور مثال می‌توان به‌جای چاپ عکس‌ها و سندها در انتهای کتاب، این تصاویر در فضای مجازی بارگذاری شوند؛ سپس می‌توان با استفاده از رمزینه پاسخ سریع‌، پیوند تصاویر را در اختیار مخاطب قرار داد.

کیفی‌سازی آثار تاریخ شفاهی -1

پیوند عکس و سند ضمائم به متن کتاب: انتخاب عکس‌ها و سندهای انتهایی باید مرتبط با مطالبی باشد که در متن کتاب آمده است. برای ارتقاء کیفیت اثر، پیشنهاد می‌شود این عکس‌ها و سندها به متن پیوند داده شوند. بهتر است در زیرنویس عکس و سند شماره صفحه متن کتاب را بیاوریم؛ در متن کتاب نیز شماره سند یا عکس مرتبط را در داخل پرانتز بیاوریم تا مخاطب به سادگی به آن دسترسی داشته باشد.

آثار تاریخ شفاهی و مشکلات پیش رو-1

سایت تاریخ شفاهی برای فهم بیشتر مشکلات تولید کتاب با موضوع تاریخ شفاهی یا خاطرات، با برخی صاحبنظران و دست‌اندرکاران گفتگوهای کوتاهی انجام داده‌ است که ماحصل آن به صورت یادداشت‌های کوتاه و در چند قسمت تقدیم خوانندگان خواهد شد. تعجیل در کارهای پژوهشی آفت بزرگی است، ولی در تاریخ شفاهی بیشتر به چشم می‌آید. این مشکل بیشتر به سفارش‌دهندگان پروژه‌ها برمی‌گردد.

تاریخ شفاهی؛ علم یا روش

علم را کوشش نظام‌مند با هدف رسیدن به نتایج قابل تجزیه و تحلیل و اندازه‌گیری می‌دانند و تاریخ را علم بررسی رویدادهای گذشته می‌خوانند. پرسش این است که تاریخ شفاهی که نسبتی عمیق با تاریخ دارد، از جنس علم است یا روشی پژوهشی ذیل علم تاریخ! برای رسیدن به پاسخ، بهتر است نگاهی به پیشینه تاریخ شفاهی انداخته شود. تاریخ شفاهی از دستاوردهای جدید پژوهش در تاریخ است که به شرح و شناسایی رویدادهای گذشته بر اساس نگاه، شنیده‌ و عملکرد شاهدان و افراد مرتبط می‌پردازد.

تبعات استفاده غلط از عنوانِ تاریخ شفاهی

اینکه خاطرات و مطالبی درباره یک شهید یا فرد خاص را در قالب کتابی منتشر کنند و نام آن را «تاریخ شفاهی شهید...» بگذارند، اگرچه کاری محترم و قابل ستایش است؛ اما تاریخ شفاهیِ آن فرد نیست. اساساً یک کتاب، حتی اگر از نظر محتوایی غنی و به لحاظ حرفه‌ای وضعیت مطلوبی هم داشته باشد، به تنهایی نمی‌تواند تاریخ شفاهیِ آن فرد به شمار آید.

کدام گزینه اولویت دارد؟

متن همراه با پرسش یا بدون پرسش

تاریخ شفاهی، همان‌گونه که بارها بیان شده است، حاصل گفت‌وگوی مسئله‌محور و هدف‌مند میان دو فرد است که یکی در مقام پرسش‌ و دیگری در مقام پاسخ است. گاهی این سؤال مطرح است که متنِ برآمده از مصاحبه تاریخ شفاهی، باید در نهایتِ وفاداری به ساختار اولیه تنظیم و منتشر شود یا امکان برخی تغییرات مانند حذف سؤالات هست؟ پیش از پاسخ به این سوال بیان مقدمه‌ای ضروریست. تاریخ شفاهی مانند کتاب‌های قدیمی تاریخ، خطابی نیست که مطالبی را سلسله‌وار بیان کند و به نیازهای مخاطب و تأثیر متن بر ذهن و روان او توجه نداشته باشد.

جزوه کامل کارگاه آموزش تاریخ شفاهی

سایت تاریخ شفاهی ایران پیشتر در 15 بخش مطالب آموزشی یکی از کارگاه‌های تاریخ شفاهی را به صورت مکتوب در اختیار مخاطبان خود قرار داد. با توجه به استقبال خوب از این مطالب، جزوه کامل این کارگاه تهیه شده و قابل دریافت است.

کارگاه آموزش تاریخ شفاهی - 15

مهندسی کتاب

مهندسی کتاب شامل مواردی است که علاوه بر تهیه متن باید به آن توجه شود. این موارد که در ادامه توضیح داده خواهد شد، هرچند ممکن است کوچک یا کم اهمیت به نظر برسد، اما مجموعه آن‌ها در مؤفقیت کتاب نقش بسیار پررنگی خواهد داشت. توجه به این موارد باعث می‌شود خواننده ارزش کار را هرچه بیشتر درک کند. اولین نکته درخصوص مهندسی کتاب، اسم آن است.
3
...
 

شانه‌های زخمی خاکریز - 3

اول خرداد 1362 بود که به پادگان امام حسین(ع) در تهران رفتیم. البته با سه تجدیدی که در کیسه داشتم. پس از دو روز که در پادگان بیکار بودیم، همه را جمع کردند تا تقسیم کنند. بچه‌های مالک‌اشتر را برای امدادگری انتخاب کردند تا تقسیم کنند ـ در پادگان نیروها از جاهای مختلف بودند، به همین دلیل هر منطقه با نامی شناخته می‌شد. ما جزو گردان مالک‌اشتر بودیم ـ من هم شدم امدادگر!